Το πρόβλημα της καταγωγής της Σκέψης είναι ένα από τα κεντρικότερα προβλήματα της ίδιας της Σκέψης. Οι σκεπτόμενοι άνθρωποι ρωτούν πως άρχισε η Σκέψη. Υπάρχει μία, η πρώτη, η εβραιο-χριστιανική εκδοχή, σύμφωνα με την οποία η Σκέψη άρχισε με το περίφημο μήλο που κόπηκε και φαγώθηκε από το δέντρο της Γνώσης, και ότι η Σκέψη αρχίζει σαν Γνώση και σαν Κατάρα (Παλαιά Διαθήκη, Βιβλίο της Γενέσεως). Εάν δεν παραδεχτεί κανείς αυτή τη θεολογική προοπτική, θα έλεγα ότι η Σκέψη εισβάλει στο Σύμπαν σαν μια καταστροφή. Τη λέξη «καταστροφή» την παίρνω εδώ στην αρχαία ελληνική έννοια, σαν μια στροφή, σαν κάτι που οδηγεί κάπου, σε μια λύση, είτε θετική είτε αρνητική. Η καταστροφή, δηλαδή αυτή η ριζική στροφή που είναι η Σκέψη, είναι αυτό που έκανε το ζώο άνθρωπο.
Η Σκέψη φαίνεται πως εμφανίζεται στις κορυφογραμμές και όχι στις πεδιάδες του ανθρωπίνου πνεύματος, και δεν τρέχει ούτε στους δρόμους, ούτε βρίσκεται οργανωμένη από τα κόμματα, ούτε κυριαρχεί στα πανεπιστήμια. Αν επιχειρούσαμε να εντοπίσουμε τη Σκέψη πίσω στο χρόνο θα βρισκόμασταν αρχικά στην Ινδία και τις Ουπανισάδες, όπως και τον Βουδισμό που γίνεται μετά ο Βουδισμός Ζεν. Η Σκέψη εμφανίζεται επίσης στην Κίνα με το Λάο Τσε και όχι με τον τόσο πραγματιστή Κομφούκιο. Τέλος η Σκέψη σαν σκέψη, που ονομάζει τον εαυτό της σκέψη, δηλαδή αρχαιοελληνικά Λόγο (που σημαίνει γλώσσα και σκέψη μαζί) αρχίζει στην Αρχαία Ελλάδα με τον Ηράκλειτο και τον Παρμενίδη, Λόγος στον Ηράκλειτο, Νοείν στον Παρμενίδη, κορυφώνεται στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, και τελειώνει βασικά εκεί σαν αρχαία Ελληνική Σκέψη γιατί τα τρία ρεύματα που ακολουθούν τον Αριστοτέλη, οι Στωικοί, οι Σκεπτικοί, οι Επικούρειοι, είναι απλώς τμήματα της Πλατωνικο-Αριστοτελικής φιλοσοφίας.
Τι μπορούμε να πούμε για τη Σκέψη σήμερα; Όπως υποστηρίζει ο Έλληνας φιλόσοφος Κώστας Αξελός, δεν υπάρχει σήμερα ζήτηση Σκέψης πουθενά. Η μη ανάγκη Σκέψης θα πρέπει να θεωρηθεί όχι μόνο σαν ένα αρνητικό αλλά και σαν θετικό φαινόμενο, γιατί αυτή η μη ανάγκη Σκέψης σύμφωνα με τον Έλληνα φιλόσοφο δημιουργεί μια καθαρότητα, καθαρίζει το τραπέζι από τα ρέστα που έμειναν από προηγούμενα γεύματα και δημιουργεί το χώρο για τη διατύπωση μιας νέας Σκέψης. Γιατί όμως δεν βλέπουμε να δομείται μια νέα Σκέψη σήμερα; Η αγωνία και ο πόνος του σύγχρονου ανθρώπου δεν φαίνεται να είναι ακόμα αρκετά μεγάλος, αρκετά βαθύς, αρκετά ριζικός, ώστε να δημιουργήσει μια ανάγκη Σκέψης, Σκέψης όχι του μεμονωμένου στοχαστή εδώ ή εκεί, αλλά Σκέψης που να εμψυχώνει τον άνθρωπο και να τον βοηθάει στην πορεία του προς το θάνατο, τον άνθρωπο και τις κοινωνίες.
Θα προσθέταμε πως η μη ανάγκη Σκέψης συμβαδίζει με την εξάντληση της δημιουργικότητας της ανθρωπότητας, απόρροια της γενικότερης απάθειας και της ιδιωτικοποίησης του σύγχρονου ανθρώπου. Ζούμε σε μια εποχή που οι μεγάλοι στοχαστές χαρακτηρίζουν ως τεχνικο-επιστημονική, δηλαδή ως την εποχή στην οποία κυριαρχούν οι επιστήμες. Αλλά και εδώ παρατηρούμε μια στασιμότητα. Παρά την τεράστια τεχνολογική πρόοδο, τα αποτελέσματα των επιστημών είναι κυρίως παρατηρησιακά και όχι θεωρητικά. Ζούμε πάντα πάνω στις εξισώσεις του Αϊνστάιν και του Φρίντμαν αν μιλάμε για την κοσμολογία, και στον Δαρβίνο και τον Βάισμαν αν μιλάμε για τη Βιολογία.
Δεν μπορούμε όμως να μείνουμε αδιάφοροι στις άπειρες κυριολεκτικά πρακτικές εφαρμογές των επιστημών. Αν υπάρχει κάτι που «ενώνει» σήμερα τον κόσμο όλο, αυτό είναι το διαδίκτυο. Η εικόνα του σύγχρονου ανθρώπου είναι αυτή στην οποία κάποιος με ένα κινητό στο χέρι μπορεί να διαβάζει, να ακούει μουσική, να μαθαίνει τα νέα, αλλά πάνω απ’ όλα να ανοίγει τα notifications είτε αυτά αφορούν τα emails, είτε το LinkedIn, το Facebook, το Twitter και το Instagram. Όλα αυτά συντρίβουν κάθε προσπάθεια Σκέψης. Είναι τέτοια η εξάρτησή μας από τις ηλεκτρονικές συσκευές και τα social media που η επίδρασή τους στη λειτουργία του εγκεφάλου μας μοιάζει καταλυτική. Η μη Σκέψη καταλήγει να μην αποτελεί επιλογή αλλά καταστρεπτική συνέπεια της Τεχνικής και των εφαρμογών της. Μελέτες έχουν δείξει πως ο μέσος άνθρωπος τσεκάρει το κινητό του 85 φορές την ημέρα, δηλαδή σχεδόν κάθε 11 λεπτά – χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τη χρήση υπολογιστή και tablet. Ο συνολικός ημερήσιος χρόνος ενασχόλησης με το κινητό ανέρχεται σε 5 ώρες, δηλαδή ούτε λίγο ούτε πολύ ξοδεύουμε το 30% της ημέρας πάνω από την οθόνη ενός smartphone – δεν προσμετράται εδώ το 8ωρο του ύπνου. Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια εποχή στην οποία η μη Σκέψη φαίνεται να εδραιώνεται ως συνέπεια των αλλαγών που επιφέρει στη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου η χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών και των εφαρμογών τους.
Το μέλλον της Σκέψης μοιάζει σκοτεινό και εξαιρετικά αβέβαιο. Θα μπορούσαμε ίσως να θέσουμε τις προϋποθέσεις για την ανάδυση μιας Σκέψης στα χρόνια που έρχονται. Καταρχάς θα θέταμε σαν βασική προϋπόθεση την παραίτηση της ανθρωπότητας από αυτό που αποκαλούμε πρόοδο. Αλλά αν υποθέσουμε πως ο άνθρωπος θέτει υπό αμφισβήτηση την έννοια της προόδου, αυτή η αμφισβήτηση θα ήταν καθολική ή θα αφορούσε ορισμένους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας; Ο άνθρωπος θα κατάφερνε ενδεχομένους να θέσει ένα τέλος σε αυτό που λέμε οικονομική πρόοδο και ανάπτυξη, ή ένα τέλος σε αυτό που λέμε πρόοδο της επιστήμης στο μεγαλύτερο μέρος της, αλλά θα μπορούσε να βάλει ένα τέλος στην πρόοδο της Ιατρικής για παράδειγμα; Τα ερωτήματα είναι πολλά και δεν θα μπορούσαν να απαντηθούν εδώ.
Φαίνεται όμως αρκετά αχνά πως η ανάδυση μιας νέας Σκέψης απαιτεί το ξεπέρασμα της επιστήμης αλλά κυρίως της Τεχνικής δηλαδή των εφαρμογών της επιστήμης. Μπορεί όμως να ξεπεραστεί η Τεχνική; Η αυτονόμηση της είναι τέτοια που δεν ελέγχεται πια από τον άνθρωπο οπότε φράσεις όπως «έλεγχος της Τεχνικής» ή «ξεπέρασμα της Τεχνικής» στερούνται νοήματος. Ίσως την απάντηση θα μπορούσε να τη δώσει ο Χάιντεγκερ με την περίφημη φράση του Νur noch ein Gott kann uns retten, Μόνο ένας Θεός μπορεί να μας σώσει. Το να εμπιστευτούμε το ξεπέρασμα της Τεχνικής σε έναν επερχόμενο Θεό θα ήταν μια κάποια λύση. Μια τέτοια όμως προοπτική θα προκαλούσε περισσότερα προβλήματα από αυτά που θα έλυνε.
