Έχω ξαναγράψει , εδώ μαζεύω όλα τα υπάρχοντα ως σήμερα τεκμήρια και προβαίνω στη σύνδεση τους ή τον σχολιασμό τους . Κάνω και κάποιες ερωτήσεις , ως ιστορικές απορίες , για τις οποίες ποτέ δεν πήρα απάντηση ως τώρα !
A ) 1556
Η μόνη παλαιά γραπτή μαρτυρία που διαθέτουμε ( τη διαθέτουμε όμως ) για το μοναστήρι της Παναγίας στα Σέρβια είναι μια ενθύμηση , γραμμένη το 1556 με ερυθρά μελάνη στην πίσω πλευρά του τελευταίου φύλλου ενός εντύπου Ευαγγελίου , έκδοση Βενετίας 1539 , άγνωστο πως βρέθηκε από τα Σέρβια στην Κοζάνη και στην ΔΒ”Κ” της . Γράφει :
” Ζξδ’ (1556 ) + το Θείον και άγιον ευαγγέλιον τούτω , υπάρχει της μονής της υπεραγίας Θεοτόκου , της επικαλουμένης νέας μονής , της ον εις τα σέρβια , πλησίον του φάραγγος εν τω άνω μέρει αυτού … ” ( Μακεδονικά , τ.Α , σ. 120 ) .
Σχόλιο [1 ] Η φράση “νέας μονής ” αποκλείει την ταύτιση με τη παλαιά μονή των Αγίων Θεοδώρων που ιδρύθηκε μεταξύ 1205 -1223 .
Σχόλιο [ 2 ] . Η φράση ” πλησίον του φάραγγος εν τω άνω μέρει αυτού ” προβλημάτισε τον αείμνηστο Θανάση Τσαρμανίδη . Θεωρώ ότι αυτός που μας άφησε την ενθύμηση ως “άνω” δεν όρισε την ανηφόρα του φάραγγα , αλλά την κατωφέρεια του φάραγγα με κατεύθυνση βόρεια -άνω , δηλαδή προς τις Βρύσες .
Σχόλιο [ 3 ] . Το μοναστήρι της Παναγίας από τις Βρύσες Σερβίων μεταφέρθηκε ( με την εικόνα της Παναγίας ) στο Ζιδάνι με βεβαιότητα πλέον μετά το 1556 .
Το αναφέρω ως προαπαιτούμενο για να κατανοήσουμε τα επόμενα .
Β ) 1569
Το πανηγύρι της πόλης των Σερβίων καταγράφεται πρώτη φορά το 1569 σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο της Επαρχίας ( Βιλαέτι ) Σερβίων ( ΤΤ 479 ) ως bazar-i panayirlar Κaragoz Cesmesi Serfice , δηλ αγορά πανηγυριού στις μαυρομάτες Βρύσες της πόλης των Σερβίων.
Σχόλιο [4] , η Κοζάνη τότε ήταν ένα χωριό ίσως 500 κατοίκων , η πρωτεύουσα στο Βιλαέτι , τα Σέρβια , είχε 3320 κατοίκους περίπου .
Γ ) 1613
Διαβάζουμε τα ίδια για το πανηγύρι μας στο κατάστιχο ΤΤ 720 .
Σχόλιο[5] , τα Σέρβια έχουν περί τους 3700 κατοίκους και η Κοζάνη περί τους 750 .
Δ ) 1661
Ο Εβλιά Τσελεμπή εκθειάζει την μεγάλη βιοτεχνική παραγωγή των Σερβίων στα μεταξωτά υφάσματα και αναφέρει πληθυσμό Σερβίων περίπου 6700 . Πολύ μεγάλη δημογραφική ανάπτυξη σε μόλις 50 χρόνια , το διαχρονικό δημογραφικό μέγιστο του πόλης των Σερβίων είναι αυτό , 6700 κάτοικοι το 1661 .
Σχόλιο [6] , η οικονομική-δημογραφική ανάπτυξη ( δίδυμα γεννήματα της ιστορίας ) θα ερεθίσει πολλούς και πιο μακρινούς πραματευτές στο πανηγύρι μας . Μη ξεχνάμε ότι τον17ο αιώνα το Βιλαέτι Σερβίων είχε 108 χωριά , χριστιανικά & μουσουλμανικά , μεγάλη αγορά !
Ε ) 1684
Σε σουλτανικό φιρμάνι του 1684 διαβάζουμε πως έμποροι της Βέροιας και των γύρω καζάδων ενώ κατευθύνονταν ” … εις τας ετήσιας πανηγύρεις Μοσχολορ , Ελασσώνος , Σερβίων και Ντόλιανης , υπέστησαν αιφνιδιαστικήν επίθεσην υπό 40 ή 50 ληστών , οίτινες αφού ελήστευσαν τα εμπορεύματα και τα τρόφιμα των , εφόνευσαν αρκετούς εξ αυτών … ” ( Βασδραβέλλης , 1948 , σ.61/62 ) .
Σχόλιο[7] , νοτιοδυτικά της Βεροίας τέσσερα ήταν τα ετήσια πανηγύρια ως τη Λάρισα , ένα των Σερβίων .
ΣΤ ) 18ος αιώνας
Το εσωτερικό εμπόριο και γενικότερα η αγορά στη Μακεδονία και στην Στερεά Ελλάδα , στηρίζονταν σε ένα δίκτυο μεγάλων εμποροπανηγύρεων όπως των Σερβίων , Ελασσόνας , Λαμίας , Μοσχολουρίου ,Σερρών , Νευροκοπίου και Ντόλιανης . 7 μεγάλα εμπορικά πανηγύρια υπήρχαν τότε από τη Δράμα ως τη Λαμία ( Svoronos , 1956 , σ.210 ) .
Σχόλιο [8] , ο σπουδαίος Νίκος Σβορώνος στο έργο του για την εμπορική αγορά της Θεσσαλονίκης την περίοδο 1700-1800 , επαναβεβαιώνει τα τέσσερα πανηγύρια , προσθέτει άλλα τρία πιο μακρινά ( Λαμίας , Σερρών και Νευροκοπίου Δράμας ) .
Ζ ) 1871-1872
Γράφει ο γιατρός Κ. Γουναρόπουλος το 1871 – 1872 , ήταν γιατρός στα Σερβια και το Βελβεντό τότε ( 150 χρόνια πριν ) , στο αθηναικό περιοδικό Πανδώρα , τόμος ΚΒ , σελίδα 497 :
” Ο ναός ταύτης ( της Παναγίας Ζιδανίου ) ην άλλοτε ( Ν.ΜΠ τον 16 αιώνα ) έξω της πόλεως Σερβίων παρά τας Βρύσεις , όπου νυν ( 1871 – 1872 ) γίνεται εμπορική πανήγυρις Εννεαήμερον καλουμένη … “.
Σχόλιο [9] , και 300 χρόνια πριν Βρύσες ( Cesmesi ) ήταν το μικροτοπωνύμιο του πανηγυριού μας . Η ιδιαίτερη σχέση που είχαν οι παλιοί Σερβιώτες με τον τόπο αυτό , τις Βρύσες , εξιστορείται και στις μεταπολεμικές ακόμα εξορμήσεις την Πρωτομαγιά . [ στην έξοδο προς Ελασσόνα – Λάρισα ] .
Σχόλιο [ 6α ] . Αυτό που καταγράφει για το πανηγύρι μας ο Γουναρόπουλος είναι η μετάβαση / σύνδεση του πρώιμου όρου Βρύσες και του ακόλουθου Νιάημερος .
Ζ ) περ 1900
Πραματευτής από τη Σιάτιστα ήρθε στον Νιάημερο μας και φυλακίσθηκε από τις οθωμανικές Αρχές λόγω έλλειψης εγγράφων .
Η ) Δεκαετία 1922 – 1932
Κοζανίτες πολιτευτές και μέλη του κόμματος των Φιλελευθέρων ( Βενιζελικοί ) ενοικιάζουν μεταφορικά μέσα για να έρθουν μαζικά στον Νιάημερο μας ! ( Τσαρμανίδης 2019 )
Σχόλιο [10] , δεν υπάρχει πανηγύρι στην Κοζάνη .
Θ ) 1995
Η προέλευση της ονομασίας Νιάημερος : Το μοναστήρι της Παναγίας που υπήρχε στα Σέρβια , στη θέση Βρύσες ( πριν μεταφερθεί στο Ζιδάνι ) , πανηγύριζε στις 23 Αυγούστου στην Απόδοση Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή στη δημώδη γλώσσα Τα Νιάημερα της Παναγίας . Το θρησκευτικό πανηγύρι εξελίχθηκε ανά τους αιώνες και σε εμπορικό , όπως πολλά άλλα ( Τσαρμανίδης , 1995Α , σ.34 )
Σχόλιο [11] Όσοι αναφέρονται σε διάρκεια 9 ημερών πανηγύρι ασφαλώς παραλογίζονται , κανένα πανηγύρι δεν είχε τέτοια διάρκεια , ούτε αυτό του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη ! Ένα έλεος δηλαδή τί γράφουν μερικοί -ες και αναπαράγονται άκριτα από πολλαπλάσιους .
Σχόλιο [12] , Η διατήρηση του ελληνικού-βυζαντινού όρου πανηγύρι – panayirlar στον τίτλο του Σερβιώτικου πανηγυριού ” bazar-i panayirlar ” το 1569 , δηλαδή ” αγορά του πανηγυριού ” μας επιτρέπει ασφαλώς να προβούμε σε δυο επαγωγικές παρατηρήσεις :
– Ήδη το 1569 το πανηγύρι είχε αποκτήσει εμπορικό χαρακτήρα αφού φορολογούνταν , και
– Η παρουσία του ελληνικού όρου στο επίσημο οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο είναι ισχυρή ένδειξη πως το πανηγύρι μας υπήρχε και στη βυζαντινή εποχή . Αν το είχαν ιδρύσει οι οθωμανοτούρκοι ο τίτλος θα ήταν απλά bazar-i . ( παζάρι )
Σχόλιο [13] , Νυ@iμeRωσ Κοζάνης , έστω πανηγύρι , πουθενά ;
________________________________________________________________________
Το παζάρι της Κοζάνης είναι μεταπολεμικό , τώρα αν πήγαιναν τίποτα κούνιες και μαλλί της γριάς πριν το 1940 δεν ξέρω .
Δεν έχει εξάλλου δημοσιευτεί κάποιο ντοκουμέντο ( πχ κάποια δημοσίευση σε προπολεμική εφημερίδα της Κοζάνης ! ) .
Πριν το 1940
όχι Νιάημερος ( αποκλειστικά Σερβιώτικο ιστορικό σημαινόμενο ) δεν υπήρχε στην Κοζάνη , ούτε καν εμπορικό πανηγύρι δεν υπήρχε ( διάχυτο Πανελλήνιο κοινωνικό σημαίνον ) .Αιτία μάλλον η κοντόφθαλμη αντίδραση των εμπόρων της Κοζάνης , ” τον τοπικό πλούτο θα τον πάρουν οι ξένοι ” . Και έτσι πανηγύρι δεν έκαναν .
Μετά το 1945
Τα Σέρβια είναι τελείως ρημαγμένα , και να η ευκαιρία , οι ταγοί της Κοζάνης θέλουν να κάνουν το δικό τους παζάρι , το οποίο θα είναι και ο διάδοχος . Σ’ αυτή την κρίσιμη περίοδο βοήθησε όλη η μεταπολεμική ηγεσία του τόπου μας και βέβαια όλη η ισχυρή παράδοση αιώνων του Νιάημερου των Σερβίων .
το παζάρι που γίνονταν στο Μισχιάδ(θ)κο ( πλατεία Λασσάνη ) στην Κοζάνη ήταν ίσως το παρακολούθημα του μεγάλου Νιάημερου των Σερβίων , απόγευμα Δευτέρας και Τρίτη όλη μέρα . Αυτό ήταν όλο κι’ όλο . Χωρίς συγκρουόμενα κουρσάκια , γύρο του θανάτου , παλάντζες-αλυσίδα κλπ , αυτά απαιτούσαν χρόνο για να στηθούν .Χωρίς καν δημόσιο ηλεκτροφωτισμό το 1948 , ο Νιάημερος μας τον διέθετε 10 χρόνια πριν , το 1938 .
Τώρα , γιατί επέλεξαν οι ταγοί της Κοζάνης να ονομάσουν μεταπολεμικά το παζάρι τους Νιάημερο ;
α ) Μια αφελής αντίληψη έκανε τη λαθροχειρία ” αφού το γνωστό πανηγύρι των Σερβίων λέγεται Νιάημερος , κάτι αντίστοιχο στην Κοζάνη Νιάημερος θα είναι κι αυτό ” .
Ταύτισαν το Σερβιώτικο είδος Νιάημερος με το καθολικό γένος πανηγύρι οι γείτονες , ποιος ρωτούσε τον Αριστοτέλη τότε !; Να το πω αλλιώς να το καταλάβετε , και σε πανηγύρι της Μάνης να πήγαινε ένας Κοζανίτης , στον Νιάημερο πήγα θα έλεγε .
β ) Μια τακτική διαχείριση μετά το 2000 , έκανε την αφέλεια του ονόματος, όπλο επίθεσης βαθμηδόν . Το παζάρι της Κοζάνης να επικαλύψει χρονικά τον πολυ-αιωνόβιο Νιάημερο των Σερβίων .
Το στήριξαν Δήμαρχοι , Νομάρχες και Βουλευτές και εμείς τί κάναμε ; Τους δίναμε τσουβάλια ψήφους , δυστυχώς ! Μόλις περνούσαν τη Γέφυρα , εις υγείαν τα κορόιδα σκέφτονταν , αν δεν τσούγκριζαν κιόλας .
Η Δημοτική Αρχή από το 2019 έκανε πλήθος έργων υποδομής στον Νιάημερο και σήμερα είναι ένας τόπος αγνώριστος .
Στηρίξτε το πανηγύρι μας, το Νιάημερο , δικό μας είναι !
Υ.Γ Δεν κάνω κάποια μομφή προς τους κατοίκους-πολίτες του Δήμου Κοζάνης , παρά μόνο στην ηγεσία αυτού του Δήμου που δεκαετίες τώρα λαθρο- τζουρνεύει την ιστορία των Σερβίων ! Εντάξει παιδιά , συμφωνούμε ! Η αγία Θεοδώρα δεν γεννήθηκε στη Σκρκα ! Αλήθεια , υπάρχει κάποια δημόσια αρχή να μας πει πότε και πώς ιδρύθηκε το πανηγύρι της Κοζάνης , με Βασιλικό Διάταγμα , με Προεδρικό Διάταγμα , με Υπουργική Απόφαση , με Νομαρχιακή Απόφαση , με Δημοτική Απόφαση ; Με τί τέλως πάντων ;
Μετά τη σπουδαία μελέτη του αείμνηστου Σάκη Τσαρμανίδη που ανίχνευσε χρονικά τον Νιάημερο των Σερβίων ( ήδη το 1995 ) , δε δόθηκε καμία αξία σε ένα πολυαιωνόβιο κοινωνικό-πολιτισμικό – εμπορικό θεσμό ( έστω γμτ από την τότε Νομαρχία ) .
Αντί να αναδειχθεί ο Νιάημερος μας ως πανελλήνιο και πολυαιωνόβιο γεγονός , φτιάξανε το ανύπαρκτο παζαρούλι της Κοζάνης , το βαφτίσανε και Νιάημερο οι έρμοι !
Καλά κάνανε , αφού δεν είχαμε τοπική αλλά κομματική ηγεσία εδώ στα Σέρβια , το κομματικό συμφέρον ξέσκισε πραγματικά τις ανάγκες και τα συμφέροντα μας !
Τί έπαθε ο κ Μπουκουβαλας και ξιφουλκει πρωινιάτικα κατα των Κοζανιτων κ α .!
… προκαλεί άσχετα και ακρως επιθετικά όσους ίσως έχουν διαφορετική γνώμη ή απορίες-ερωτηματικά και πάντως όχι για διάλογο και έρευνα ιστορικών στοιχείων για τα εμπορικά γεγονότα-πανηγύρια της περιοχης μας (πανηγύρια-νιάημερους) την παρελθούσα περίοδο (βυζαντινή, Οθωμανική, Νεωτερη ).
Καλά κάνει και αναφέρεται στα πολύ χρήσιμα ιστορικά στοιχεία του αξιόλογου βιβλίου για την ιστορία των Σερβίων και τον τοπικό νιάημερο του αλησμόνητου Σακη Τσαρμανιδη , αλλά προκαλεί εντύπωση η μονομέρεια του για τα Σέρβια, παραλείποντας «άγνωμα» δυο επισης ιστορικα πανηγύρια-ζωοπανηγύρεις της ευρύτερης περιοχης μας δλδ του Τσοτυλιου και του Αμυνταίου.!!!
Εγώ από χωριό καταγόμενος θυμάμαι από πολύ μικρός περι τα τέλη της δεκαετιας του 1950 , συμμετείχαμε με ζώα στη ζωοπανήγυρη-νιάμερο της Κοζανης που γίνονταν σε μια τεράστια αλάνα περίπου της σημερινής λαϊκής Αγοράς και σε καμία περίπτωση στο Μισκιάδκο…
Σείλτε τα ερωτήματα σας στον κ. Μπουκουβάλα . Ξέρω ότι απαντάει .
Τα σέβη μου κ. Στμκπλ , διαβάστε τι γράφει ο άνθρωπος και αντιπαρατεθείτε αν μπορείτε πρωινιάτικα , την μεσημβρινήν ή τας εσπέρας . Έρρωσθε και ευδαιμονείτε .
Λάθος κ Στμκπλ , εκεί που πηγαίνατε εσείς τα ζώα ήταν η περιοχή Γιτιάς όπου η λαική αγορά , όχι τα Μισκιαθκα όπου το πρώτο πανηγύρι . Κοζανίτης γιος ζωέμπορα .
Ωραία. Πιο κοντόφθαλμοι έμποροι από τους Κοζανίτες δεν πρέπει να υπάρχουν, γι’ αυτό και όλα τα μαγαζιά είναι κλειστά. Όσοι βλέπουν μπροστά ζούνε ήδη εκτός Κοζάνης.
Μάλλον εκτός χώρας.
Το επίπεδό μας σαν λαός είναι άθλιο.
Για να το αντιληφθείτε πρέπει να πάτε σε καμία χώρα της δυτικής Ευρώπης.
Ολοκληρο κατεβατο για το τιποτα! Τι θελει να μας πει ο ποιητης? Δηλαδη επειδη εγινε πρωτα στα Σερβια δε θα γινει πουθενα αλλου? Αντι να κοιτατε τα χαλια τους που το απαξιωσανε σαν θεσμο κραζει και τους αλλους. Οπου θελει θα παει ο κοσμος και καλο ειναι να εχει πολλες επιλογες ειτε αυτο ειναι Σερβια ειτε Κοζανη ειτε Αργος Ορεστικο η οπου αλλου εχει. Και για να προλαβω δεν ειμαι απο Κοζανη
Γιατί τέτοιο ζόρι με την Κοζάνη και τους Κοζανιτες;; Για τον Νιαημερο; Κι εσείς έχετε ωραίο πανηγυρι και στην Κοζάνη, Πτολεμαΐδα, Αμύνταιο. Γιατί επανειλημμένως με τις αναρτήσεις σας μένος προς τους Κοζανιτες δείχνετε και μάλιστα σου λόγο!
Περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαίς. Οι Κοζανίτες κλέψαν τον όρο νιάημερος. Οτι νάναι
Αυτός ο Πρόεδρος ξέρει πάντα τι λέει και με επιχειρήματα εκτεταμένου δοκιμίου , μοναδικός . Εσείς που 2 αράδες δεν μπορείτε να βάλετε στη σειρά τι ξύνεστε ;