kozan.gr: Οι προτάσεις – παρατηρήσεις της Περιφερειακής Αρχής σχετικά με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ)

Το kozan.gr σας παρουσιάζει τις προτάσεις – παρατηρήσεις της Περιφερειακής Αρχής σχετικά με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), όπως κατατέθηκαν στην χθεσινή συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Δ. Μακεδονίας

Χωροθέτηση έργων ΑΠΕ ανά γεωγραφικό διαμέρισμα

Αναφέρεται στο κείμενο ότι σχεδιάζεται ο διπλασιασμός της ισχύος σε έργα φωτοβολταϊκών και αιολικών. Ωστόσο δεν γίνεται καμία αναφορά στην ορθολογική κατανομή των έργων αυτών στα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας.

Η Δυτική Μακεδονία φαίνεται πως διαθέτει πολύ μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ σε φωτοβολταϊκά σε σχέση με τα άλλα γεωγραφικά διαμερίσματα, είτε με κριτήριο το ποσοστό της καταλαμβανόμενης επιφάνειας είτε με κριτήριο τον πληθυσμό, σε βαθμό που πλέον φαίνεται να στερείται σημαντικής επιφάνειας γης για άλλες χρήσης, όπως για καλλιέργειες και βοσκότοπους.

Η ενεργειακή μετάβαση της χώρας σημαίνει για τη Δυτική Μακεδονία την πλήρη αλλαγή του αναπτυξιακού της μοντέλου που ήταν μονοδιάστατα προσανατολισμένο στην εξόρυξη λιγνίτη και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η αποστέρηση αναπτυξιακών πόρων όπως η γη υπέρ της εγκατάστασης ΑΠΕ, λειτουργεί αρνητικά προς την κατεύθυνση της Δίκαιης Μετάβασης διότι οι ΑΠΕ συνεισφέρουν ελάχιστα ή καθόλου στη βελτίωση των βασικών μακροοικονομικών δεικτών που είναι η απασχόληση και το εισόδημα της περιοχής εγκατάστασής τους.

Υδροηλεκτρική ενέργεια

Προκρίνεται στο υπό διαβούλευση ΕΣΕΚ η ανάπτυξη μεγάλων υδροηλεκτρικών έργων, με κριτήρια αποκλειστικά την μεγιστοποίηση της υδροηλεκτρικής παραγωγής και την ανάγκη ταυτόχρονα της εποχιακής αποθήκευσης νερού για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας. Μάλιστα, στην σελ. 129 του κειμένου γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο μεγάλο υδροηλεκτρικό έργο «Ελάφι», που χωροθετείται επί του ποταμού Αλιάκμονα, ανάντη του Ιλαρίωνα και εκτείνεται από το ύψος του Καρπερού Γρεβενών μέχρι το γεφύρι του Πασά επί του Αλιάκμονα και περί τα 15 χλμ μέσα στον Βενέτικο, μέχρι περίπου το ύψος του κόμβου Εγνατίας προς Βασιλίτσα!

Ειδικά, όμως, για την Δυτική Μακεδονία, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι στην λεκάνη του Αλιάκμονα λειτουργούν επί σειρά ετών οι μεγάλοι υδροηλεκτρικοί σταθμοί Ασώματα, Σφηκιά, Πολύφυτο και Ιλαρίωνας. Ταυτόχρονα έχουν αδειοδοτηθεί ή ήδη λειτουργούν αρκετά μικρά υδροηλεκτρικά έργα, των οποίων το περιβαλλοντικό επιχειρηματικότητα, αφού συμμετέχουν σ’ αυτά τοπικές επιχειρήσεις. Για την ανάπτυξη νέων μεγάλων υδροηλεκτρικών στην λεκάνη του Αλιάκμονα εντός της Δυτικής Μακεδονίας, όπως το Ελάφι, θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη α) οι επιπτώσεις που σχετίζονται με την κατάκλυση μεγάλων εκτάσεων πολύτιμης αγροτικής γης, β) το Γεωπάρκο Γρεβενών – Κοζάνης που είναι ενταγμένο στο Παγκόσμιο Δίκτυο των Γεωπάρκων της UNESCO λόγω της πλούσιας γεωλογικής κληρονομιάς της συγκεκριμένης περιοχής καθώς και άλλες προστατευόμενες περιοχές, γ) άλλες δραστηριότητες της περιοχής που θα θιγούν και επιφέρουν εισόδημα στους κατοίκους, όπως ο εναλλακτικός τουρισμός – rafting, δ) τα έργα και δραστηριότητες που έχουν ήδη αδειοδοτηθεί στην περιοχή κατάκλυσης.

Αντλησιοταμίευση

Στους Εθνικούς Στόχους για την Αποθήκευση Ενέργειας – Αντλησιοταμίευση του ΕΣΕΚ, προβλέπεται η ανάπτυξη έργων αντλησιοταμίευσης ως μια αποτελεσματική και περιβαλλοντικά βέλτιστη λύση για την αποθήκευση της ενέργειας. Η μορφολογία της Δυτικής Μακεδονίας ενδείκνυται για την ανάπτυξη τέτοιων εγκαταστάσεων σε πολλές περιοχές, είτε αξιοποιώντας τους υφιστάμενους ταμιευτήρες, είτε υποβαθμισμένες περιοχές όπως τα ορυχεία όπου προγραμματίζονται τέτοια έργα. Ωστόσο τα έργα αυτά, εξαιτίας της σε ημερήσια βάση σημαντικής αυξομείωσης της στάθμης στους ταμιευτήρες, δεν πρέπει να σχεδιάζονται χρησιμοποιώντας φυσικές λίμνες, ιδιαίτερα εκείνες που είναι ενταγμένες στο δίκτυο των προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, για να μην διαταράσσουν την ισορροπία του οικοσυστήματος, κάτι που δεν λαμβάνεται καθόλου υπόψη στο ΕΣΕΚ (βάσει στοιχείων που δίνονται στη σελ. 132). Αναφέρεται ως τέτοιο παράδειγμα η λίμνη Βεγορίτιδα, όπου έχουν εκδοθεί άδειες αποθήκευσης με αντλησιοταμίευση από την ΡΑΑΕΥ, παρόλο που η λίμνη αποτελεί προστατευόμενη περιοχή του δικτύου Natura 2000.

Η ανάπτυξη των έργων της αντλησιοταμίευσης πρέπει να διέπεται από δεοντολογικές αρχές:

· Να μην κατασκευάζονται σε παρθένες περιοχές που είναι ενταγμένες στο δίκτυο Natura 2000.

· Η κατασκευή τους να οδηγεί στην κατά το δυνατό μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.

Μέτρα και πολιτικές για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Τίθεται ως στόχος (κεφάλαιο 3.2) η ανάπτυξη των ΑΠΕ ως μερίδιο στο σύνολο της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας για το έτος 2030 σε ποσοστό 45,4% που συνεπάγεται σε διπλασιασμό της διαθέσιμης ενέργειας από το 2022 έως το 2030 (από 43 σε 86 TWh/έτος – σελ. 37). Στα μέτρα και τις πολιτικές για την ανάπτυξη των ΑΠΕ δεν αναφέρεται η ύπαρξη κάποιας «δεοντολογικής αρχής» όπως αναφέρεται μεμονωμένα για τα υδροηλεκτρικά έργα. Δεδομένης και της έλλειψης επικαιροποιημένου χωροταξικού πλαισίου για τις ΑΠΕ, εκτιμάται πως πρέπει να επισημαίνονται κάποιες γενικές αρχές κατά την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ όπως:

· Η αποφυγή συσσώρευσης και ο ενδελεχής έλεγχος των κριτηρίων της φέρουσας ικανότητας, όπως αυτά αναφέρονται στην κείμενη νομοθεσία.

· Η αποφυγή κατασκευής έργων σε περιοχές που είναι παρθένες ή που διέπονται από ειδικό καθεστώς προστασίας.

· Η αποφυγή κατασκευής έργων σε παρθένες περιοχές, που απαιτούν μεγάλες υποδομές ως συνοδευτικά έργα.

Μέτρα και πολιτικές για την προώθηση της χρήσης συστημάτων ΑΠΕ για κάλυψη θερμικών και ψυκτικών αναγκών

Πρέπει να προστεθεί στις σχετικές αναφορές (κεφ. 3.2.7) η λήψη μέτρων για την χρήση τεχνολογιών ΑΠΕ που θα υποστηρίζουν τα υφιστάμενα δίκτυα τηλεθέρμανσης ώστε να εκσυγχρονιστούν σε δίκτυα τηλεθέρμανσης 4ης γενιάς, με συμμετοχή ανανεώσιμης ενέργειας στο ενεργειακό τους ισοζύγιο, έξυπνη διαχείριση της ζήτησης, επέκταση της αποθήκευσης προς περιορισμό των περικοπών των ΑΠΕ, αλλά και περιορισμό ενεργειακών απωλειών και διαρροών.

Επιπλέον, θα πρέπει να υπάρξει και το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο για την χρήση και άλλων μορφών ΑΠΕ στον οικιακό τομέα, όπως είναι η χρήση μικρών ανεμογεννητριών οικιακού τύπου.

Σύνοψη μέτρων και πολιτικών για τη διάσταση της ενεργειακής ασφάλειας

Στο κεφάλαιο 3.5.7., όπου γίνεται η σχετική αναφορά, θα πρέπει να προστεθεί η κατά το δυνατό παράταση της διάρκειας ζωής των λιγνιτικών ΑΗΣ στην Δυτική Μακεδονία, αφενός με στόχο την ασφάλεια του ενεργειακού συστήματος, ώστε να χρησιμοποιείται ένα εγχώριο καύσιμο ως καύσιμο βάσης, αφετέρου να συνεχίσουν να λειτουργούν απρόσκοπτα τα έργα της τηλεθέρμανσης στις περιοχές Κοζάνης, Πτολεμαΐδας και Αμυνταίου. Δεδομένου πως πλέον με την μείωση της συμμετοχής του λιγνίτη στο ενεργειακό μείγμα, δεσπόζουσα θέση έχει το φυσικό αέριο που επίσης αποτελεί ορυκτό καύσιμο, εκτιμάται πως η παράταση της διάρκειας ζωής των λιγνιτικών σταθμών είναι επιβεβλημένη ώστε η απόσυρσή τους να γίνει με τρόπο δίκαιο και συντεταγμένο και για την Περιφέρειά μας. Έτσι, προτείνεται να διαφοροποιηθεί ο πίνακας 31: Βασικά χαρακτηριστικά συστήματος ηλεκτροπαραγωγής μέχρι το έτος 2050 με την παράταση της χρήσης του λιγνίτη και μετά το 2025, διασφαλίζοντας τον ενεργειακό εφοδιασμό και την ομαλή μετάβαση των τηλεθερμάνσεων στο νέο ενεργειακό μοντέλο.

Μέτρα και πολιτικές για την τυποποίηση και ενίσχυση διμερών συμβάσεων (PPA’s) και την ανάπτυξη νέων περιβαλλοντικών αγορών

Στο κεφάλαιο 3.6.4, όπου γίνεται η σχετική αναφορά, θα πρέπει να προβλεφθεί η δυνατότητα σύναψης αντίστοιχων συμβάσεων και με φορείς όπως οι ΔΕΥΑ και οι επιχειρήσεις των τηλεθερμάνσεων.

Απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων και λειτουργία των έργων των τηλεθερμάνσεων Πτολεμαΐδας, Κοζάνης και Αμυνταίου

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στο ΕΣΕΚ για το θέμα της απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων σε συνάρτηση με την λειτουργία των έργων τηλεθέρμανσης Κοζάνης, Πτολεμαΐδας και Αμυνταίου.

Όπως αναφέρεται στο κεφάλαιο 3.1.1 του ΕΣΕΚ: Μέτρα και πολιτικές για την επίτευξη του στόχου της απολιγνιτοποίησης και της Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, «Η απόσυρση όλων των λιγνιτικών μονάδων μέχρι το έτος 2028 θα γίνει συντεταγμένα και υπεύθυνα. Απόλυτη προτεραιότητα της κυβέρνησης είναι η μετάβαση στην μεταλιγνιτική εποχή να γίνει με τρόπο δίκαιο για τις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης. Ειδική μέριμνα θα ληφθεί για τη θέρμανση των περιοχών απολιγνιτοποίησης, η οποία προβλέπεται να συνεχισθεί με άλλα μέσα όπως τηλεθέρμανση με συμπαραγωγή υψηλής απόδοσης με φυσικό αέριο, αντλίες θερμότητας κατάλληλες για τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής κ.λπ.

Σύμφωνα με τον προγραμματισμό που αναφέρεται στο ΕΣΕΚ, οι τρεις μονάδες του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου (ΙΙΙ, IV και V) θα σταματήσουν την λειτουργία τους το 2025 ενώ ο ΑΗΣ Πτολεμαΐδας V το 2028.

Σήμερα, η τηλεθέρμανση της Κοζάνης τροφοδοτείται από τις 3 αυτές μονάδες του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου με μέγιστη ισχύ τα 137MW τα οποία επιτυγχάνονται με την λειτουργία των δύο τουλάχιστον εκ των τριών μονάδων, ενώ η μονάδα της Πτολεμαΐδας προβλέπεται να τροφοδοτήσει με 140 MW την τηλεθέρμανση Πτολεμαΐδας καθώς και το ενιαίο σύστημα τηλεθερμάνσεων (Κοζάνης, Πτολεμαΐδας και Αμυνταίου) όταν αυτό υλοποιηθεί.

Η τηλεθέρμανση της Πτολεμαΐδας προγραμματίζεται να συνδεθεί τον Νοέμβριο του 2024, με την ολοκλήρωση των έργων των μετασκευών στον ΑΗΣ, ενώ ο αγωγός διασύνδεσης έχει ήδη ολοκληρωθεί.

Για να επιτευχθεί η μετάβαση με δίκαιο και συντεταγμένο τρόπο για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, πρέπει η απόσυρση των προαναφερόμενων μονάδων που συσχετίζονται με την λειτουργία της τηλεθέρμανσης, να γίνει τουλάχιστον αφού ολοκληρωθούν τα έργα που θα εξασφαλίζουν την βασική πηγή θερμικής ισχύος που να αποτελεί επίσης οικονομική (μονάδα συμπαραγωγής, αντλίες θερμότητας κλπ). Σε διαφορετική περίπτωση, τίθενται σε κίνδυνο η λειτουργία των τηλεθερμάνσεων είτε λόγω έλλειψης φορτίου είτε λόγω υπερβολικού λειτουργικού κόστους, αφήνοντας έκθετους για την θέρμανση χιλιάδες πολίτες της Δυτικής Μακεδονίας. Ήδη από το 2021, η ΤΘ Πτολεμαΐδας τροφοδοτείται από τους ηλεκτρολέβητες που έχουν εγκατασταθεί στον ΑΗΣ Καρδιάς ως άμεση και βραχυχρόνια λύση, με τον πλέον ενεργοβόρο και αντιοικονομικό τρόπο και σε βάρος των προϋπολογισμών της ΔΕΤΗΠ, του δήμου και του Ταμείου της Δίκαιης Μετάβασης, κάτι που επιβεβαιώνει τα προαναφερόμενα.