kozan.gr: Ο βουλευτής Κοζάνης Π. Κουκουλόπουλος, μίλησε το βράδυ της Πέμπτης 23/1, λίγο μετά τις 23:00, στην Ολομέλεια της Βουλής, για την τροπολογία που κατέθεσε ζητώντας τη θέσπιση Ρήτρας Δίκαιης Μετάβασης για τη Δυτική Μακεδονία (Βίντεο)

Ο βουλευτής Κοζάνης Π. Κουκουλόπουλος, μίλησε το βράδυ της Πέμπτης 23/1, λίγο μετά τις 23:00, στην Ολομέλεια της Βουλής, για την τροπολογία που κατέθεσε ζητώντας τη θέσπιση Ρήτρας Δίκαιης Μετάβασης για τη Δυτική Μακεδονία.

ΤΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Η ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ

Ρήτρα Δίκαιης Μετάβασης για τη Δυτική Μακεδονία

Στο Μέρος Γ’ «Λειτουργία Επιτελικού Κράτους» του νόμου 4622/2019 «Επιτελικό Κράτος: οργάνωση, λειτουργία και διαφάνεια της Κυβέρνησης, των κυβερνητικών οργάνων και της κεντρικής δημόσιας διοίκησης» (Φ.Ε.Κ. Α’ 133), προστίθεται άρθρο 67Α ως εξής:

« Άρθρο 67Α

Ρήτρα Δίκαιης Μετάβασης για τη Δυτική Μακεδονία

1) Τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, τα Συλλογικά Κυβερνητικά ‘Όργανα,  οι Υφυπουργοί, οι Γενικοί Γραμματείς του άρθρου 41, οι Ειδικοί Γραμματείς του άρθρου 42, οι Υπηρεσιακοί Γραμματείς του άρθρου 36, η Κεντρική Δημόσια Διοίκηση κατά το άρθρο 18, καθώς και το σύνολο των Διοικήσεων των Φορέων Γενικής Κυβέρνησης, κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, ιδίως δε στις προτεινόμενες νομοθετικές ρυθμίσεις και κανονιστικές πράξεις, υποχρεούνται να εφαρμόζουν ρήτρα δίκαιης μετάβασης, με ειδική κατά προτεραιότητα λήψη θετικών μέτρων ιδιαίτερης μέριμνας προς όφελος των κατοίκων στις υπό απολιγνιτοποίηση περιοχές των Περιφερειακών Ενοτήτων Κοζάνης, Γρεβενών, Καστοριάς και Φλώρινας της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.

2) Στη Γενική Γραμματεία Συντονισμού της Προεδρίας της Κυβέρνησης προστίθεται νέος Τομέας Πολιτικής «Δίκαιης Μετάβασης», ως οργανική μονάδα επιπέδου Αυτοτελούς Τμήματος, που συντονίζει και ελέγχει, σε συνεργασία με τις Υπηρεσίες Συντονισμού των Υπουργείων του άρθρου 38, τη διυπουργική εφαρμογή της ρήτρας δίκαιης μετάβασης και τη συμβατότητα με αυτήν του Ενοποιημένου Σχεδίου Κυβερνητικής Πολιτικής της παραγράφου 1 του άρθρου 49, όλων των Σχεδίων Δράσης των Υπουργείων της παραγράφου 3 του άρθρου 49, καθώς και όλων των προτεινόμενων νομοσχεδίων, προεδρικών διαταγμάτων και κανονιστικών πράξεων.

Κατά τα οριζόμενα στο προηγούμενο εδάφιο, στην παράγραφο 3 του άρθρου 16 «Γενική Γραμματεία Συντονισμού» του Προεδρικού Διατάγματος 98/2020 «Οργανισμός της Προεδρίας της Κυβέρνησης» (Φ.Ε.Κ. Α’ 236), όπως έχει τροποποιηθεί από το Π.Δ. 19/2022 (Φ.Ε.Κ. Α’ 54), προστίθεται νέα περίπτωση (γ) ως εξής: «γ) Αυτοτελές Τμήμα Δίκαιης Μετάβασης».

3) Το «Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα (Ο.Π.Σ.) Παρακολούθησης και Αξιολόγησης του Κυβερνητικού Έργου» του άρθρου 27 της Προεδρίας της Κυβέρνησης, εντός δύο μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος, αναβαθμίζεται, ώστε να είναι εφικτή η άμεση και αδιάλειπτη παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρμογής της ρήτρας δίκαιης μετάβασης στο κυβερνητικό έργο.

4) Στα «Συμβόλαια Απόδοσης» που κατά το άρθρο 43 υπογράφουν οι Γενικοί και Ειδικοί Γραμματείς με τους οικείους Υπουργούς, εφεξής περιλαμβάνεται και αξιολογείται ετησίως η εφαρμογή της ρήτρας δίκαιης μετάβασης. Συμβόλαια απόδοσης που έχουν ήδη τεθεί σε ισχύ, επικαιροποιούνται εντός μηνός από την έναρξη ισχύος του παρόντος, με συμπερίληψη της ρήτρας δίκαιης μετάβασης.

5) Ο «Ετήσιος Προγραμματισμός Ανθρώπινου Δυναμικού του Δημόσιου Τομέα» του άρθρου 51 καταρτίζεται με εφαρμογή της ρήτρας δίκαιης μετάβασης, με προτεραιότητα την κάλυψη των κενών οργανικών θέσεων στη Δυτική Μακεδονία.

6) Στις αρμοδιότητες της «Πολιτικής Επιτροπής Παρακολούθησης Δημόσιων Πολιτικών» του άρθρου 55, στην οποία προβλέπεται η συμμετοχή των αρμόδιων Γενικών και Ειδικών Γραμματέων και τακτικώς συγκαλείται πριν τη σύγκληση του Υπουργικού Συμβουλίου, περιλαμβάνεται και η παρακολούθηση εφαρμογής της ρήτρας δίκαιης μετάβασης.

7) Στις «Αρχές Καλής Νομοθέτησης» του άρθρου 58 κατά την κατάρτιση σχεδίων νόμων και κανονιστικών πράξεων, καθώς και κατά την αξιολόγηση, απλούστευση και αναμόρφωση αυτών, περιλαμβάνεται η εφαρμογή της ρήτρας δίκαιης μετάβασης.

8) Στην «Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης», η οποία κατά το άρθρο 62 συνοδεύει κάθε σχέδιο νόμου, προσθήκη ή τροπολογία, καθώς και κάθε κανονιστική απόφαση μείζονος οικονομικής ή κοινωνικής σημασίας, εφεξής περιλαμβάνεται θεματική ενότητα «Δίκαιης Μετάβασης». Σε αυτήν τη θεματική ενότητα, αναλύονται με τεκμηρίωση οι συνέπειες κάθε ρύθμισης, ήτοι οφέλη, κόστος και κίνδυνοι, από την εφαρμογή της ρήτρας δίκαιης μετάβασης. Εντός μηνός από την έναρξη ισχύος του παρόντος, βάσει των δύο προηγουμένων εδαφίων, η Γενική Γραμματεία Νομικών και Κοινοβουλευτικών θεμάτων της Προεδρίας της Κυβέρνησης συντάσσει και δημοσιεύει επικαιροποίηση του υποδείγματος Ανάλυσης Συνεπειών Ρύθμισης της παραγράφου 5 του άρθρου 62.

9) Οι Νομοπαρασκευαστικές Επιτροπές, τις οποίες συστήνει η Προεδρία της Κυβέρνησης κατά το άρθρο 63, κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους εφαρμόζουν και τη ρήτρα δίκαιης μετάβασης.

10) Η «Επιτροπή Αξιολόγησης Ποιότητας της Νομοπαρασκευαστικής Διαδικασίας» του άρθρου 64, κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της, ελέγχει, αξιολογεί και γνωμοδοτεί και για την εφαρμογή της ρήτρας δίκαιης μετάβασης.

11) Η ρήτρα δίκαιης μετάβασης λαμβάνεται υπόψη κατά την κατάρτιση του Κρατικού Προϋπολογισμού, με ειδική τεκμηρίωση της εφαρμογής της να αποτυπώνεται διακριτά στην Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού.

12) Στο άρθρο 120 «Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης» του ν. 4635/2019 (Φ.Ε.Κ. Α’ 167) ως ισχύει, αναφορικά με την κατάρτιση του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (Ε.Π.Α.) για το σχεδιασμό, διαχείριση, παρακολούθηση και έλεγχο των παρεμβάσεων που χρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε.), προστίθεται παράγραφος 6 ως εξής:  «6. Η ρήτρα δίκαιης μετάβασης λαμβάνεται υπόψη κατά την κατάρτιση του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (Ε.Π.Α). Το Υπουργικό Συμβούλιο, πριν εγκρίνει το Ε.Π.Α. κατά το β΄ εδάφιο της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου, ελέγχει την εφαρμογή της ρήτρας δίκαιης μετάβασης και σε περίπτωση που δεν τεκμηριώνεται η εφαρμογή της, αναπέμπει το Ε.Π.Α. προς άμεση τροποποίηση.»

13) Η Προεδρία της Κυβέρνησης δημοσιεύει εντός του Ιανουαρίου εκάστου έτους «Έκθεση Απολογισμού Εφαρμογής της Ρήτρας Δίκαιης Μετάβασης», την οποία αποστέλλει στον Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, στην Περιφερειακή Ένωση Δήμων Δυτικής Μακεδονίας και στο Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Μακεδονίας. Η Έκθεση περιλαμβάνει συγκεκριμένα απολογιστικά δεδομένα για την εφαρμογή της ρήτρας κατά το προηγούμενο έτος στα πεπραγμένα εκάστου Υπουργείου και Φορέα Γενικής Κυβέρνησης, καθώς και στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία.

14) Η ισχύς των ανωτέρω παραγράφων 1 έως και 13 παύει με την έκδοση Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου, κατόπιν πρότασης του Περιφερειακού Συμβουλίου Δυτικής Μακεδονίας. Το Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Μακεδονίας, με σύμφωνη γνώμη της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Δυτικής Μακεδονίας, αποστέλλει πρόταση για την έκδοση της Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου του προηγουμένου εδαφίου, όταν τα οικονομικά, εργασιακά, αναπτυξιακά, παραγωγικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά και πληθυσμιακά δεδομένα στη Δυτική Μακεδονία, βάσει δημοσιευθέντων στοιχείων όπως της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat) και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.), θα αποδεικνύουν πως η δίκαιη μετάβαση της Δυτικής Μακεδονίας στη μεταλιγνιτική εποχή Ενεργειακής Δημοκρατίας θα έχει ολοκληρωθεί και, κατά συνέπεια, δεν θα συντρέχει πλέον ο σκοπός θεσπίσεως του παρόντος άρθρου. »

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Με την προτεινόμενη ρύθμιση θεσπίζεται «ρήτρα δίκαιης μετάβασης» για τις υπό απολιγνιτοποίηση περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας (στο εξής «ρήτρα»). Εισάγεται στο θεσμικό πλαίσιο της Χώρας το αναγκαίο και κατάλληλο νομικό έρεισμα, προκειμένου η Πολιτεία διυπουργικά και συντονισμένα να σταθεί αρωγός στους κατοίκους των νομών Κοζάνης, Γρεβενών, Καστοριάς και Φλώρινας, οι οποίοι βιώνουν τις πολύπλευρες συνέπειες μετάβασης στη νέα εποχή μετά το λιγνίτη.

Η παρούσα Τροπολογία αποτελεί υλοποίηση της δέσμευσης που επανειλημμένως εδώ και χρόνια έχει δοθεί τόσο από μέλη της Κυβέρνησης στο πλαίσιο επισκέψεών τους στην περιοχή και επαφών τους με τοπικούς φορείς και κατοίκους, όσο και από στελέχη του κόμματος της Ν.Δ., αλλά μέχρι στιγμής, παρά την πάροδο των ετών, δεν έχει γίνει πράξη. Επίσημο Δελτίο Τύπου μάλιστα για διυπουργική επέκταση της ρήτρας είχε εκδώσει ο Υπουργός Περιβάλλοντος & Ενέργειας την 11^η Αυγούστου 2020, μετά τη συνεδρίαση της «Κυβερνητικής Επιτροπής για την Απολιγνιτοποίηση» («Αποφασίσθηκε η Ρήτρα Δίκαιης Μετάβασης -που έχει ήδη υιοθετήσει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες- να διατρέχει το σύνολο των αναπτυξιακών κυρίως παρεμβάσεων όλων των Υπουργείων στις λιγνιτικές περιοχές, με στόχο την άμβλυνση του οικονομικού και κοινωνικού κόστους της μετάβασης»), παρά ταύτα έκτοτε η εφαρμογή της “αγνοείται” ακόμα και στο Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας.

Υπενθυμίζεται ότι έχουν παρέλθει πλέον των πέντε ετών από τον Σεπτέμβριο του 2019, όταν ο Πρωθυπουργός από το βήμα του ΟΗΕ ανακοίνωσε πως αποφάσισε να εφαρμόσει ένα πολύ γρήγορο πρόγραμμα απολιγνιτοποίησης. Η “άρον άρον” -άνευ άμεσης εφαρμογής ενός ρεαλιστικού σχεδίου για την επόμενη ημέρα- απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων (με ταυτόχρονη επιζήμια εξάρτηση της Ελλάδας από το ρυπογόνο και εισαγόμενο φυσικό αέριο) επέφερε καίριο πλήγμα στην “καρδιά” της οικονομικής ζωής της Δυτικής Μακεδονίας, η οποία βασιζόταν στο συντριπτικό ποσοστό της στην εξόρυξη λιγνίτη, αλλά και στον ευρύτατο και ακμαιότατο κύκλο δραστηριοτήτων που είχε αναπτυχθεί γύρω από την αξιοποίηση του εγχώριου καυσίμου.  Οι αριθμοί αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες για το “ντόμινο” συνεπειών που έκτοτε προκλήθηκε, σε συνδυασμό με την κρίση του τομέα γουνοποιίας που επίσης αποτελούσε πυλώνα της περιφέρειας. Ενδεικτικά, η Δυτική Μακεδονία καταγράφει τρεις αρνητικές πρωτιές στην Έκθεση του Ο.Ο.Σ.Α. «Περιφέρειες και πόλεις του ΟΟΣΑ με μια ματιά, 2024» («OECD Regions and Cities at a Glance, 2024»), που δημοσιεύθηκε την 6^η Δεκεμβρίου 2024, καθώς είναι πρώτη σε μείωση πληθυσμού, πρώτη σε ποσοστό ανεργίας και πρώτη σε μείωση του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Παρά το γεγονός ότι ο Πρωθυπουργός, κ. Μητσοτάκης, την 26^η Νοεμβρίου 2021 κατά την επίσκεψή του στην Κοζάνη είχε δεσμευτεί για την εφαρμογή σχεδίου απολιγνιτοποίησης και δίκαιης μετάβασης ύψους 7,5 δισ. ευρώ για την περίοδο 2021-2027, οι εν λόγω πόροι δεν έχουν φθάσει στην περιοχή, με την οικονομική, εργασιακή και κοινωνική ζωή να καταρρέει, εξαιτίας των ελλείψεων, αστοχιών και πρωτίστως καθυστερήσεων της Κυβέρνησης. Αρκεί να αναφερθεί ότι από τις δεκαέξι εμβληματικές επενδύσεις υψηλής τεχνολογίας που επρόκειτο να πραγματοποιηθούν, μόλις οι τέσσερις εντάχθηκαν στο εγκριθέν από την Ε.Ε. Σχέδιο Δίκαιης Μετάβασης και τελικώς απέμεινε μόνο η μία.

Στόχος, λοιπόν, της προτεινόμενης ρύθμισης είναι η άρση του παραδόξου, αντί ειδικής κατά προτεραιότητα μέριμνας προς όφελός τους, οι κάτοικοι της Δυτικής Μακεδονίας καθημερινά να περνούν στη λήθη των κυβερνητικών προτεραιοτήτων. Αυτό παρατηρείται σε σειρά ενεργειών Υπουργείων που στερούνται εξειδικευμένου ενδιαφέροντος για τη Δυτική Μακεδονία, ενδεικτικά από τις δημόσιες υποδομές και συγκοινωνίες μέχρι τις δημόσιες δομές υγείας της περιοχής, τις χιλιάδες κενές οργανικές θέσεις στις τοπικές Υπηρεσίες της Δημόσιας Διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το περιεχόμενο εφαρμοζόμενων προγραμμάτων κ.ο.κ. Είτε από έλλειψη γνώσης για το ειδικό καθεστώς που βιώνει η περιφέρειά μας είτε συνεπεία άλλων παραγόντων, τα μέλη της Κυβέρνησης λησμονούν τις ανάγκες της περιοχής. Αποτέλεσμα είναι, αντί της εξαγγελθείσας ρήτρας δίκαιης μετάβασης, να εμφιλοχωρεί σωρεία διαδοχικών αδικιών και ανισοτήτων εις βάρος της.

Δεδομένων των ανωτέρω, καθίσταται αναγκαία η ρητή δεσμευτική εισαγωγή στο σύστημα διακυβέρνησης ως υποχρεωτικής της λήψης μέριμνας για τις υπό απολιγνιτοποίηση περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας. Τούτο επιτυγχάνεται με τις προτεινόμενες διατάξεις, οι οποίες αφενός μεν εισάγουν υποχρεωτικότητα εφαρμογής της ρήτρας, αφετέρου με συγκεκριμένες ρεαλιστικές διαδικασίες, με απόδοση σαφώς οριοθετημένων αρμοδιοτήτων, με προληπτικές και κατασταλτικές δικλίδες ασφαλείας, διασφαλίζουν ότι το νέο θεσμικό πλαίσιο θα εφαρμόζεται απαρέγκλιτα στην πράξη, με τον έλεγχο τήρησής του στο ανώτατο κυβερνητικόεπίπεδο συντονισμού και καθοδήγησης όλων των Υπουργείων, ήτοι στην Προεδρία της Κυβέρνησης.

Επισημαίνεται ότι η –εύλογη, θεμιτή, αναλογική και αιτιολογημένη, βάσει αντικειμενικών αξιολογικών κριτηρίων– λήψη θετικών μέτρων προς άρση ανισοτήτων που πηγάζουν από ειδικές διαφορετικές συνθήκες (εν προκειμένω στις υπό απολιγνιτοποίηση περιοχές), δεν αντίκειται αλλά αντιθέτως πηγάζει από τη συνταγματική αρχή της ισότητας, όπως παγίως έχει νομολογηθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας, επιπλέον δε συνάδει με το ενωσιακό δίκαιο.

Επιπροσθέτως, σημειώνεται πως η εφαρμογή της ρήτρας δεν εισάγεται επ’ αόριστον, αλλά φέρει περιορισμένο χρονικό εύρος εφαρμογής.  Συναφώς υπενθυμίζεται ότι το Σύνταγμα ρητώς περιλαμβάνει τη διασφάλιση δύο ρητρών, της ρήτρας νησιωτικότητας και της ρήτρας ορεινότητας, βάσει των ιδιαίτερων συνθηκών και αναγκών των νησιωτικών και ορεινών περιοχών της πατρίδας μας, οι οποίες έχουν πάγιο διαρκή χαρακτήρα (παράγραφος 4 άρθρου 101: «o κοινός νομοθέτης και η Διοίκηση, όταν δρουν κανονιστικά, υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών και ορεινών περιοχών, μεριμνώντας για την ανάπτυξή τους»). Στην ίδια κατεύθυνση κινείται η προτεινόμενη ρήτρα δίκαιης μετάβασης, μόνο που η χρονική διάρκειά της είναι περιορισμένη, καθώς συμπίπτει με το χρονικό διάστημα υλοποίησης της απολιγνιτοποίησης και μέχρι την πλήρη άρση των συνεπειών της. Ως εκ τούτου, με την εξουσιοδοτική διάταξη της παραγράφου 14 του προτεινόμενου άρθρου θεσπίζεται η διαδικασία έκδοσης Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου για το πέρας εφαρμογής του, κατόπιν αιτιολογημένης πρότασης του Περιφερειακού Συμβουλίου Δυτικής Μακεδονίας, που λαμβάνεται μετά από σύμφωνη γνώμη της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Δυτικής Μακεδονίας.

Αναφορικά με το ύψος δαπάνης που ενδεχομένως προκαλείται από τις προτεινόμενες διατάξεις, κατά τη συνήθη έκφραση που χρησιμοποιεί το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους στις Εκθέσεις του, εξαρτάται από πραγματικά γεγονότα, ήτοι από το περιεχόμενο των νομοθετικών και κανονιστικών ρυθμίσεων που εφεξής, αντιστοίχως, θα κατατίθενται προς ψήφιση στη Βουλή των Ελλήνων και θα εκδίδονται από τα Υπουργεία και τους Φορείς Γενικής Κυβέρνησης.

Εν κατακλείδι, η αποδοχή και ψήφιση της παρούσας Τροπολογίας αναδεικνύεται απολύτως επείγουσα και απαραίτητη, προκειμένου οι πολίτες της Δυτικής Μακεδονίας να υπερβούν τις προκλήσεις της απολιγνιτοποίησης, να ελαχιστοποιήσουν τις επιπτώσεις της, να ανακτήσουν πάγια κεκτημένα τους που ανατράπηκαν και να διασφαλίσουν ένα μέλλον αξιοπρέπειας, ανθεκτικότητας, ευημερίας, ενεργειακής δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Ο προτείνων Βουλευτής

Κουκουλόπουλος Παρασκευάς (Πάρις)