Η διάσωση της Αιανής την 25η Ιανουαρίου 1943 (με την απροσδόκητη ματαίωση της ομαδικής εκτέλεσης όλων των ανδρών της από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής) βρίσκεται πάλι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος νέων επιστημόνων-ερευνητών.
Την επίσκεψη δύο νέων επιστημόνων – ερευνητών, του Νικολάου Μανώλα προπτυχιακού φοιτητή του τμήματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ. και του Κώστα Παυλού ιστορικού, δέχτηκα (21-9-2017) στο αρχονταρίκι του Ιερού Ναού Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω Βελβεντού.
Ζήτησαν να με δουν για να κάνουν μαζί μου μια ερευνητική συνέντευξη με θέμα: Το μπλοκ των γερμανικών Κατοχικών Ες-Ες στην Αιανή στις 25 Ιανουαρίου του 1943. Το αποτέλεσμα της εργασίας – έρευνάς τους θα το παρουσιάσουν στο Συνέδριο του Πανεπιστημίου της Δυτικής Μακεδονίας με θέμα: Η Δυτική Μακεδονία στη δεκαετία του ’40. Στα έγγραφά τους είχαν μαζί τους σε φωτοτυπία την ‘’Ομιλία του παπα-Κωνσταντίνου Κώστα, Εφημερίου Αιανής, που εκφωνήθηκε στον Άγιο Γεώργιο την 25-1-1980 μετά τη Δοξολογία για τη διάσωση της Αιανής από βέβαιο θάνατο την 25η Ιανουαρίου 1943’’. (Εφημερίδα Αιανή, φύλλο 10, Φλεβάρης 1980, σ.1).
Όταν το Φεβρουάριο του 1977 (ερχόμενος στην Ιερά Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης από την Ιερά Μητρόπολη Γαλλίας) ανέλαβα στην Αιανή την εφημεριακή μου διακονία, μέσα από τις πρώτες γνωριμίες, επαφές, συζητήσεις των ανθρώπων της Αιανής εντόπισα μια διήγηση – μια ισχυρή ανάμνηση στους παλαιότερους (που με εντυπωσίαζε κάθε φορά που την άκουγα ως κοινό βίωμα απ’ όλους) που ήταν κοινή, ίδια, απαράλλαχτη, που έτεινε όμως χρόνο με το χρόνο να ξεθωριάζει, με την πιθανότητα να μείνει άγνωστη στους νεώτερους της Αιανής και ακόμα πιο πολύ, άγνωστη εντελώς, σ’ όλους τους άλλους πληθυσμούς έξω από αυτήν.
Η αφήγηση των εγκλείστων στο προαύλιο του Αη-Γιώργη Αιανής: ‘’Το πρωί στις 25 του Γενάρη του 1943, γιορτή του αγίου Γρηγορίου, μας μάζεψαν οι Γερμανοί από τα σπίτια όλους τους άντρες του χωριού μέσα στο προαύλιο του Αη-Γιώργη. Στον τοίχο γύρω του προαυλίου έστησαν τα πολυβόλα τους με τις κάνες στραμμένες προς εμάς. Ήταν τα Ες-Ες. Φορούσαν τη στολή τους. Και στα παπούτσια τους είχαν κάτι σαν σπιρούνια. Μας είχαν όλους για εκτέλεση. Είχαμε στεγνώσει από το φόβο. Περιμέναμε το τέλος, που ήταν μπροστά μας. Κι από μακριά ακούγαμε γυναικεία τσιριχτά. Οι εκτελεστές περίμεναν τη διαταγή από τον ανώτερο για να πατήσουν τη σκανδάλη. Οι ώρες της μέρας περνούσαν κι ήταν ατελείωτες, η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει από την αγωνία, σκεφτόμασταν τα κορίτσια μας, τις μάνες μας, τις γυναίκες μας, και τελευταίους σκεφτόμασταν εμάς και το θάνατό μας, που έφτανε λεπτό το λεπτό. Ήρθε το απόγευμα, πήγε να σουρουπώσει και είδαμε τα Ες-Ες να σηκώνουν τα όπλα τους και να τα μαζεύουν. Αυτό μας ανακούφισε. Ήμασταν όμως ακόμα φοβισμένοι. Τότε κάποιος από αυτούς μας είπε ότι είμαστε ελεύθεροι να γυρίσουμε στα σπίτια μας, δεν θα μας πειράξουν. Έτσι, παπα-Κώστα, γλυτώσαμε εμείς και οι οικογένειές μας, γλύτωσε η Αιανή από το κακό που θα μας εύρισκε. Είχαμε, δυστυχώς, και ένα θύμα. Οι Γερμανοί πυροβόλησαν και σκότωσαν τον Γιαννάκη που έφευγε προς το βουνό. Μακάρι, να μη γινόταν ούτε αυτό το κακό. Καλό παράδεισο στον συγχωριανό μας’’. (Η αφήγησή τους, όπως τα θυμάμαι όλα αυτά μετά από τόσα χρόνια).
Τον Ιανουάριο του 1980 (πριν ακόμα η Βουλή των Ελλήνων αναγνωρίσει την ‘’επική και ενωμένη πάνω από ιδεολογίες και πολιτικές τοποθετήσεις Εθνική Αντίσταση’’) ενημέρωσα τον Επίσκοπο και Μητροπολίτη μου Διονύσιο Ψαριανό, πήρα την ευχή του και στις 25-1-1980, μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, μέσα στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου Αιανής και στη Θεία Λειτουργία με την παρουσία όλων των πιστών, τέλεσα ‘’την πρώτη εκκλησιαστική ευχαριστιακή δοξολογία για τη διάσωση από το θάνατο’’ των εγκλείστων ανδρών από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής στο προαύλιο του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Αιανής την 25η Ιανουαρίου 1943. Εν τέλει τη διάσωση της Αιανής. Και μακάρι, όπως εύχονταν και οι αυτόπτες μάρτυρες του γεγονότος, να μην είχε συμβεί ο θάνατος του Αιανιώτη Γιάννη Γιαννάκη, αιωνία του η μνήμη.
Με συγκίνησε, μετά από τόσα χρόνια, η επίσκεψη των δυο νέων επιστημόνων του Νίκου Μανώλα και του Κώστα Παυλού για το παραπάνω θέμα. Και με ικανοποίηση παρακολουθώ την ανάληψη του συγκεκριμένου θέματος από τους νεότερους και την, με επιστημονικούς όρους, ανάδειξή του και εισαγωγή του στο Πανεπιστήμιο. Είναι μια δικαίωση γι’ αυτόν το λαό, που τρομοκρατήθηκε, διώχτηκε, εξορίστηκε, θρήνησε θύματα. Οι έγκλειστοι άνδρες της Αιανής του ‘43, οι γυναίκες της εποχής και άλλοι τότε, όσοι που είδαν και άκουσαν, είναι (όσοι που ζουν) οι πρωτογενείς και αυθεντικές πηγές μαρτυρίας του γεγονότος.
Το μαρτυρημένο από τους ανθρώπους της Αιανής γεγονός της διάσωσης στις 25-1-1943 και το Ολοκαύτωμα του Παλαιογρατσάνου, Καταφυγίου και Αγίας Κυριακής από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής το Δεκέμβριο του 1943, συνθέτουν την εικόνα της Δυτικής Μακεδονίας στη δεκαετία του ‘40. Και (πρέπει να) συμβάλλουν στη γνώση παιδαγωγικά μέσα στα σχολεία μας, στην κατανόηση της ψυχής μας και της ταυτότητάς μας. Και ενισχύουν το ηθικό οπλοστάσιο του ελληνικού κράτους διά τα κατ’ αυτό.
Η φωνή του Θεού με το στόμα του Προφήτη: ‘’Δικαιοσύνην μάθετε, οι ενοικούντες επί της γης’’, (Ησ. 26,9) είναι εφαρμόσιμη και περιμένει την αποδοχή της και την έμπρακτη εφαρμογή της από τους λαούς και τα έθνη. Στον αποψινό Εσπερινό της οσίας Ευφροσύνης και Παφνουτίου του πατρός αυτής παρακαλέσαμε το Χριστό ‘’δωρηθήναι τη οικουμένη, ομόνοιαν, ειρήνην, και μέγα έλεος’’.
π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας
παπαδάσκαλος
24-9-2017
ε!! ευλογημένε σε ευχαριστούμε γιά όλα
πάντα πρωτοπόρος
πάντα έτσι να είσαι
Παπα Κώστας,ο καλύτερος παπάς που πέρασε από την Αιανή!!! Παπα Κώστα, σε θέλουμε όλοι οι Αιανιώτες πίσω!!!
ΕΝΟΡΙΤΕΣ ΑΙΑΝΗΣ.
ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑ ΚΩΣΤΑ ΑΛΛΛΑ Η ΟΡΘΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΙΝΑΙ
25 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1944
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΠΟΔΕΙΓΜΕΝΟ
ΜΠΡΑΒΟ ΝΙΚΟΛΑ ΠΟΛΛΑ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕ ΤΗΝ ΚΑΛΗ ΔΟΥΛΕΙΑ
Xarisios Stamos Θέλω να κάνω μερικές παρατηρήσεις σχετικά με τη διάσωση της Αιανης πρώτον το μπλόκο των κατοίκων Αιανης έγινε στις 25 /1/ 1944 και όχι το 1943 δεύτερον η διάσωση των κατοίκων οφείλετε στην τολμηρή απόφαση του Βαγγέλη Βαγγελόπουλο υπεύθυνο του ΕΑΜ Αιανης να προλάβει τους Ανταρτες του ΕΛΑΣ να μην πειράξουν τους Γερμανούς στρατιώτες μοτοσικλετιστές που θα πειγεναν στο χρώμιο για αναγνώριση καθώς οι ανταρτες ήταν στρατοπεδευμενοι στα Κουτρούλια 4 χιλιόμετρα μακριά από την Αιανη και έτσι έγινε οι Γερμανοί επέστρεψαν στην Αιανη δίχως να προκληθούν από τους Ελλασίτες και αφού συνέλαβαν με υπόδειξη κουκουλοφόρου 35 Αιανιωτες αριστερούς στην ιδεολογία τους υπόλοιπους τους άφησαν ελεύθερους Τους κρατούμενους τους οδήγησαν στην κοζανη και την επόμενη μέρα με τη μεσολάβηση του τότε διορισμένου από τους Γερμανούς δημάρχου Χαρίση Γκουβεντάρου αφέθησαν ελεύθεροι Οι Γερμανοί μαζί με τους συνεργάτες τους Παοτζηδες πέρα από την δολοφονία του Σταμου Γιαννάκη Γιάννη έκαψαν τα σπίτια των Σταμαιων .
Το 1987 η 25/1/1944 με απόφαση του κοινωνικού συμβουλίου Αιανης πέρα από γιορτή για τη σωτηρία της Αιανης καθιερώθηκε και γιορτή τη εθνικής αντίστασης Αγωνιστών Αιανης Να σημειωθεί ότι στα χρόνια της γερμανικής και ιταλικής κατοχής οι αιανιωτες με πρωτοβουλία των τριών αρχηγών των κομμάτων δηλαδή οι αριστερός δεξιός και βενιζελικός κεντρώος πείραν την απόφαση να ενταχθούν στο ΕΑΜ ΕΛΑΣ και οι νέοι στην ΕΠΟΝ κανένας αιανιωτης δεν εντάχτηκε με τους Γερμανούς και τους παοτζηδες συνεργάτες των Γερμανών Αυτή η απόφαση τους εμάς τους απογωνους τους μας κάνει παρά πολύ υπερήφανους και μας τιμά ιδιετερα Αυτός ήταν ο λόγος που καθιερώθηκε και ως ημέρα τιμής και μνήμης των αγωνιστών της εθνικής αντίστασης ΕΑΜ ΕΛΑΣ ΕΠΟΝ Αυτά με λιγα λόγια για την ιστορία που ο πάτερ παπά Κώστας στερείτε πάρα πολλά από τα γεγονότα εκείνης της αποφράδας ημέρας!!!
Ο Ευαγγελόπουλος σύμφωνα με μαρτυρία του Σ. Ζυμάρα (αντάρτη του ΕΑΜ που βρισκόταν στον κλοιό εκείνη τη μέρα) βρισκόταν και αυτός μπλοκαρισμένος από τους Γερμανούς στο προαύλιο της εκκλησίας. Πως είναι δυνατόν να ενημέρωσε τους αντάρτες 4χλμ. μακριά;
Ποτέ δεν είπε αυτό που γράφεις ο Ζημιάρας είναι δικό σου χαφιέδικο κατασκεύασμα με σκοπό τη μύωση της δράσης του εαμιτη βαγγέλη Βαγγελόπουλο και καλά θα κάνεις να γράφεις το όνομα σου κύριε ανώνυμε και μην φοράς κουκούλα ακόμη. Κατάλαβα ποιος είσαι..
ο Σπυρος Ζυμάρας και οχι Ζημιάρας…
Βαγγελόπουλος παρακαλώ. Με Β κεφάλαιο!
Πολλά λάθη τελικά.
Με Β Κεφάλαιο;;
Τελικα ποιος εσωσε το χωριο ρε παιδια; μηπως οι γερμανοι που δεν σκοτωσαν τους εανιωτες;
Είμαι ο ανώνυμος από πριν. Πρώτον, δεν είμαι αυτός που νομίζεις γιατί κατάλαβα ποιον εννοείς. Δεύτερον, ο δήμαρχος της Αιανής, Σ. Βαβλιάρας, κατά την περίοδο 1983-1986 είχε μαζέψει μάρτυρες (και μη) του γεγονότος, ώστε να καταθέσουν για το τι έγινε εκείνη την «αποφράδα μέρα». Ο γραμματέας κράτησε πρακτικά των όσων ειπώθηκαν και το αρχείο διασώζεται ακόμη και σήμερα. Εκεί πέρα ο Σ. Ζυμάρας λέει πως ήταν μαζί με τον Βαγγέλη Βαγγελόπουλο (συγνώμη για το ορθογραφικό μου λάθος πριν) και συγκεκριμένα είχε κρυφτεί πίσω από την πλάτη του, ώστε να μην τον αναγνωρίσει ο διερμηνέας των Γερμανών ή όποιος άλλος επρόκειτο να τον καταδώσει. Ο Ζυμάρας σε άλλο του άρθρο στην εφημερίδα Αιανή είχε αναφέρει πως μαζί με τους Γερμανούς ήταν και δύο ΠΑΟτζηδες από κοντινά χωριά. Σε συμβουλεύω λοιπόν άλλη φορά προτού κάνεις άστοχα σχόλια για χαφιέδες κ.λπ. να εξαντλείς τις πηγές που σε πληροφορούν ή μάλλον -στην προκειμένη περίπτωση- σε παραπληροφορούν. Ακόμη βέβαια είμαι ανοιχτός να μάθω τον ακριβή τρόπο ενημέρωσης των ανταρτών 4χλμ. μακριά…
Ανώνυμε, άσε τη μάσκα και βγες επώνυμα να κάνουμε έντιμο και αντρίκιο διάλογο, αλλιώς; Άσε τα χαφιεδιλίκια σου και κρύψου στις γκεμπέλικες μάσκες σου!!!!
Ανώνυμε μήπως εννοείς αυτούς ως σωτήρες της Αιανής; Να τη γράφει Κάποιος ιστορικός
Προτάσεις σωτηρίας
Άποψη του γράφοντος είναι πως, σε περίπτωση που εξαιρεθεί η συγκυρία, στο μπλόκο της Αιανής συνεισέφεραν δύο άνδρες, δευτερευόντως ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου και κυρίως ο πατέρας μου Γρηγόρης. Ο πρώτος είχε την απαραίτητη (και λογοτεχνική) ευφυΐα να διαχειριστεί μία κρίσιμη υπόθεση λόγω των σπουδών, της κοινωνικής του τάξης και της πείρας που είχε αποκτήσει μεταφράζοντας, από τα ελληνικά στα γερμανικά και το αντίστροφο, έγγραφα στο Φρουραρχείο Κοζάνης. Αν και είχε πολλάκις ερωτηθεί, ποτέ δεν εξέθεσε στο γράφοντα για κείνη την περίοδο περισσότερα από όσα είχε καταθέσει στα βιβλία του. Φαίνεται πως ούτε ο ίδιος είχε κατανοήσει το σωτήριο ή, ορθότερα, όχι καταγγελτικό, ρόλο του στην υπόθεση.
Ο συνομήλικός του Γρηγόρης, 25χρονος τότε απόφοιτος της Εμπορικής Σχολής Θεσσαλονίκης, γνώστης της αγγλικής, της γαλλικής και της γερμανικής, δεν είχε τις αναστολές του Μιχάλη γι αυτό επί αρκετά έτη πριν κοιμηθεί απολάμβανα τη ρωμαλέα του μνήμη. Το τέχνασμα να παρουσιάσει τον Ιωάννη Γιαννάκη ως παράγοντα των ανταρτών αφού είχε φονευθεί, είχε ικανοποιήσει τους Γερμανούς. Δεν ήταν η μόνη του παρέμβαση υπέρ αδυνάτων και στη βιογραφία του που προσεχώς θα εκδοθεί, θα φανούν παρόμοιες πράξεις του, διόλου εύκολες προς υλοποίησιν ή ασήμαντες στη δίνη μίας εποχής όπου κι ο ίδιος στροβιλιζόταν: εργαζόταν σε μεταλλεία γερμανικών συμφερόντων, είχε αδελφό ελασίτη, φυλακίστηκε από αντικομμουνιστές οπλίτες, ο ΕΛΑΣ τον ζητούσε για ενίσχυση ή ανάκριση κττ. Πού ακριβώς ανήκε; Πουθενά, όπως και η πλειονότητα του λαού! Αν οι υπεύθυνοι του ΕΑΜ σε χωριά βατά στον εχθρό όπως η Αιανή έπαιζαν τη ζωή τους κορώνα –γράμματα, έτρεφαν την ελπίδα πως όταν κέρδιζαν θα απολάμβαναν τους καρπούς των κόπων τους. Ο πατέρας μου Γρηγόρης δεν είχε καμιά ελπίδα ούτε ανέμενε κανένα όφελος. Δούλευε για την τιμή και την υπερηφάνεια.
Ένας διάλογος είναι «έντιμος» και «αντρίκιος» (sic!) όταν τα επιχειρήματα που έρχονται στον λόγο δεν είναι απότοκα κάποιας προϋπάρχουσας ιδεολογίας (ό,τι και να σημαίνει αυτό), που λειτουργεί με χειραγωγικό τρόπο, αλλά προϊόντα σκέψης, περισυλλογής και έρευνας επί του εκάστοτε θέματος. Σου παρέθεσα πριν κάποιες πληροφορίες και δεν μπήκες στον κόπο καν να μου απαντήσεις επί αυτών και προτίμησες να απαντήσεις με γραφικά σχόλια εναντίον μου. Όσο για το δεύτερο κείμενο που μου παραθέτεις, το έχω ξαναδιαβάσει και για να σου λυθεί η απορία: όχι δεν συμφωνώ μαζί του. Για ‘μένα στην υπόθεση δεν υπάρχει κανένας σωτήρας καθώς εάν επρόκειτο να επιτελεστεί ολοκαύτωμα του χωριού, οι Γερμανοί δε θα έμπαιναν σε διάλογο με τους ντόπιους αλλά θα ενεργούσαν όπως έκαναν και στα υπόλοιπα χωριά που υπέστησαν αυτό το κακό. Με άλλα λόγια θα τους σκότωναν χωρίς διάλογο. Αν κάποιος σώθηκε στο περιστατικό είναι μόνον ο Σ. Ζυμάρας και ο Β. Βαγγελόπουλος, οι οποίοι ήταν αντάρτες και δεν «ρουφιανεύτηκαν» από κανέναν.
Οι ένοχοι κρύβονται όπως τότε οι κουκουλοφόροι έτσι και συ. Εγώ με ανώνυμους, με αγνώστους, και με ποντικούς διάλογο δεν κάνω, καληνύχτα στα σκοτάδια της ανωνυμίας σου!!!!!!!!!!!!!!
ΠΩ ΠΩ ΠΩ !!!!!!!!!!
ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΞΕΣ ΑΝΩΝΥΜΕ!!