Είναι πολύ λυπηρό που στις μέρες μας χάνονται λαμπρά μνημεία της λαϊκής μας παράδοσης. Και όμως δεν παν πολλά χρόνια που όχι μόνο οι πόλεις και τα χωριά του νομού Κοζάνης αλλά και κάθε ελληνικό χωριό είχε να επιδείξει σπίτια λαϊκά και αρχοντικά που αποτελούσαν αντιπροσωπευτικά παραδείγματα της μεταβυζαντινής παράδοσης που διασώθηκε μέχρι τις μέρες μας. Μετά τον τελευταίο πόλεμο και τις μετέπειτα εσωτερικές περιπέτειες στον νομό μας όπου καταστράφηκαν πολλά χωριά, άρχισαν να γίνονται σπανιότερα τα δείγματα της λαϊκής αρχιτεκτονικής του παρελθόντος. Ταυτόχρονα, η φυσική φθορά των δομήσιμων υλικών και άλλες αιτίες, όπως οι πυρκαγιές, έφεραν μεγάλες καταστροφές στα παλαιά σπίτια.
Τελευταία μάλιστα στις πόλεις Κοζάνη, Σιάτιστα και άλλες κωμοπόλεις και χωριά που παρατηρήθηκε αύξηση του βιοτικού επιπέδου με την ανάπτυξη του εμπορίου και της γούνας η εξαφάνιση και των τελευταίων παλαιών αρχοντικών έγινε αισθητή. Επίσης η διείσδυση των τυχαίων κατασκευών από μπετό-αρμέ χωρίς καμία ειδική μελέτη αλλοίωσε σε μεγάλο βαθμό τη μορφή των πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών του νομού μας. Σήμερα σώζονται ακόμα αρκετά αρχοντικά στην Σιάτιστα, στην Κοζάνη, στον Πεντάλοφο κ.α. Όλα όμως εξαιτίας της ξύλινης κατασκευής τους, που από τα χρόνια έχουν πάθει φοβερή φθορά, πεθαίνουν ουσιαστικά πολλά χρόνια πριν καταρρεύσουν. Μόνο αν μελετήσουμε από κοντά ένα αρχοντικό θα καταλάβουμε ότι έχει πεθάνει και δεν χωράει επισκευή. Πολύ γρήγορα θα καταλάβουμε το έγκλημα στο οποίο όλοι μας συμμετέχουμε στις ευθύνες, γιατί δεν κάνουμε τίποτα για να σταματήσουμε την καταστροφή. Οι περισσότεροι από μας πληροφορούνται από μια συζήτηση ότι γκρεμίστηκε το άλφα αρχοντικό, τότε θυμούνται την μορφή του και δυστυχώς τότε αναρωτώνται ότι ήταν τόσο σπουδαίο.
Οι λόγοι που υπαγορεύουν την καταστροφή αυτή είναι απλοί και οφείλονται πρώτα στην αδιαφορία του κόσμου και στην έλλειψη ενημερώσεων σχετικά με την αξία τους και έπειτα στην διαρκώς αυξανόμενη οικονομική ανάπτυξη των πόλεων και κωμοπόλεων του νομού μας με επακόλουθο την επίσπευση της καταστροφής του παλιού σπιτιού ώστε να ανοικοδομηθεί άλλο νέο με νέα υλικά και σύμφωνα με τις ανάγκες και απαιτήσεις της σημερινής ζωής. Και αυτό είναι φυσικό διότι τα παλιά αρχοντικά ασυντήρητα ολόκληρες δεκαετίες. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια από μέρους της πολιτείας ιδιαίτερα για τις πόλεις Σιάτιστας και Πενταλόφου να διατηρήσουν την παράδοση και το ύφος των Μακεδονικών πόλεων. Βέβαια για να διατηρηθούν οι πόλεις οι παλιές όπως ήταν ακριβώς είναι πάρα πολύ δύσκολο. Ένας όμως μαχαλάς, μια γειτονιά σε κάθε μια πόλη με την παλιά της μορφή και αρχιτεκτονική είναι επιβεβλημένο να διατηρηθεί. Ακόμα και να διατηρηθεί και ο εσωτερικός εξοπλισμός των σπιτιών, ώστε οι επισκέπτες να αποκομίζουν μια πλήρη εικόνα των συνθηκών που επικρατούσαν στα παλιά αρχοντικά. Τέλος, το κράτος στην προσπαθειά του να αγοράζει έναν ορισμένο αριθμό αρχοντικών και να τα συντηρεί συμβάλει στο να διαφυλαχθεί η τεράστια αυτή εθνική κληρονομιά.
Αν έγκαιρα δεν συνέλθουμε και ενεργήσουμε δραστήρια με σωτήριες επεμβάσεις (αναστηλώσεις, αποκαταστάσεις κ.τ.λ) σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχει τίποτα που να μας θυμίζει το παρελθόν και αυτό θα αποτελέσει ντροπή όλων μας που δεν κατορθώσαμε σαν λαός να αγκαλιάσουμε μια τόσο σημαντική εθνική υπόθεση.
Πολυνείκης Αγγέλης
Αρχιτεκτων Πρόεδρος του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών Ν. Κοζάνης
Παραθέτω Φωτογραφίες από το Δήμο Βόιου
