Αναβάθμιση της αγροκομικής αξίας του Πλακέ Φασολιού Πρεσπών για την εγγραφή και κατοχύρωση της παραδοσιακής ποικιλίας (Γράφει ο Βασίλειος Άμπας Γεωπόνος, Ph.D., M.Sc. Πανεπ. Δυτ. Μακεδονίας)

Ακρωνύμιο: «Πλακέ Φασόλι Πρεσπών»
Κωδικός Έργου: Μ16ΣΥΝ2-00181
Κωδ. Λογ.: 20.2174
ΠΑΑ Δυτικής Μακεδονίας

Συνεργαζόμενοι Φορείς

• ΙΓΒΦΠ – ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, Θέρμη
• ΙΒΚΦ – ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, Λάρισα
• Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας – Τμήμα Γεωπονίας
• Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος – Τμήμα Γεωπονίας
• Αγροτικός Συνεταιρισμός Πελεκάνος
• ΑΙΓΙΛΟΠΑΣ – Δίκτυο για τη Βιοποικιλότητα και την Οικολογία στη Γεωργία
• Ανθούλα Τσίπη

Εισαγωγή

Το πλακέ φασόλι Πρεσπών (Phaseolus vulgaris L.) αποτελεί προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) και έχει αναδειχθεί σε σύμβολο της αγροτικής παραγωγής της Δυτικής Μακεδονίας. Η καλλιέργειά του καταλαμβάνει τη συντριπτική πλειοψηφία των καλλιεργούμενων εκτάσεων της περιοχής και συμβάλλει καθοριστικά στην απασχόληση, την τοπική οικονομία και τη διατήρηση του πληθυσμού στις Πρέσπες.

Με λεπτή φλούδα, υψηλή βραστερότητα και εξαιρετική γεύση, το προϊόν αυτό έχει εδραιωθεί τόσο στη διατροφή των κατοίκων όσο και στη γαστρονομική ταυτότητα της χώρας. Η αναβάθμιση της αγροκομικής του αξίας και η κατοχύρωση της παραδοσιακής ποικιλίας είναι απαραίτητες για να διασφαλιστεί η ταυτότητά του και να ενισχυθεί η εμπορική του αξία.

Η απουσία ενός ολοκληρωμένου πρωτοκόλλου περιγραφής και καταγραφής της ποικιλίας δημιουργεί κενό στη διασφάλιση της ταυτότητας του προϊόντος. Η γενετική διάβρωση, η πιθανή επιμόλυνση, αλλά και η καλλιέργεια σε περιοχές εκτός της φυσικής του ζώνης, μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση της προσαρμοστικότητας, της ποιότητας και της απόδοσης. Οι εξελίξεις αυτές θέτουν σε κίνδυνο  την  αυθεντικότητα του φασολιού Πρεσπών και επιτρέπουν την ανεξέλεγκτη εμπορική καλλιέργεια του, χωρίς να διασφαλίζονται οι παραγωγοί της τοπικής κοινότητας.

Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, υλοποιείται ένα επιχειρησιακό σχέδιο με στόχο την  κατοχύρωση της παραδοσιακής ποικιλίας, την εγγραφή της στον Εθνικό Κατάλογο Ποικιλιών και την καθιέρωσή της ως διατηρητέα ποικιλία. Η πρωτοβουλία αυτή, που εντάσσεται στο πλαίσιο του Υπομέτρου 16.1-16.2 (Δράση 2), βασίζεται σε μία ολοκληρωμένη μεθοδολογία. Συγκεκριμένα:

1. 1. Μελέτη γενετικής παραλλακτικότητας (30 στρ.) σε πιλοτικούς αγρούς του ΑΣ Πελεκάνος και σε εγκαταστάσεις ΕΛΓΟ, ΠΔΜ, ΔΙΠΑΕ. Καταγραφή της παραλλακτικότητας και αναβάθμιση του πολλαπλασιαστικού υλικού
   2. Εφαρμογή προγράμματος ήπιας επιλογής, με απομάκρυνση ασθενικών και χαμηλοαποδοτικών φυτών, επιλογή γενοτύπων με επιθυμητά χαρακτηριστικά για σταθερή και ομοιόμορφη παραγωγή

    

   

    

   3. Αγροκομική αξιολόγηση & διατροφική αξία, με παρακολούθηση σε διαφορετικά περιβάλλοντα, φυσιολογικές μετρήσεις (χλωροφύλλη, φθορισμός κ.ά.) και ανάλυση ποιοτικών χαρακτηριστικών (μακροστοιχεία, ιχνοστοιχεία, πρωτεΐνη, βραστερότητα, μέγεθος σπόρων).

   

   4. Πλήρες περιγραφικό προφίλ της ποικιλίας, βάσει μορφολογικών χαρακτηριστικών, μοριακών αναλύσεων, ποιοτικών παραμέτρων και αποτυπώματος εισροών.

    

   

   5. Εκπαίδευση παραγωγών και στελεχών του συνεταιρισμού σε ορθή σποροπαραγωγή και τεχνικές καλλιέργειας.
   6. Δικτύωση παραγωγών μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, e-learning και σχολείων αγρού, με συμβουλευτικές υπηρεσίες και συνεχή τεχνική υποστήριξη.
   7. Εκτίμηση κόστους εισροών και εφαρμογή ορθών γεωργικών πρακτικών για αύξηση αποδοτικότητας.
   1. Προετοιμασία Φακέλου για εγγραφή της ποικιλίας στον Εθνικό Κατάλογο Ποικιλιών προς διατήρηση.
   2. Ορθή διαχείριση πολλαπλασιαστικού υλικού, με στόχο την παραγωγή και διανομή σπόρου υψηλής ποιότητας.

Στόχοι του Επιχειρησιακού Σχεδίου

• Μείωση της γενετικής διάβρωσης.
• Χρήση και διάθεση σπόρου υψηλής καθαρότητας.
• Ενίσχυση της προσαρμοστικής ικανότητας της ποικιλίας.
• Αύξηση της παραγωγής και βελτίωση της ποιότητας.
• Μείωση κόστους παραγωγής.
• Αύξηση εισοδήματος παραγωγών.
• Καλύτερη ένταξη του προϊόντος στην αλυσίδα διατροφής.
• Βελτίωση γεωργικών πρακτικών και εκπαίδευση νέων αγροτών.

Η πρωτοβουλία αυτή έχει διεθνή σημασία, καθώς αφορά την κατοχύρωση και την προστασία μιας μοναδικής παγκοσμίως παραδοσιακής ποικιλίας. Με τη συνδρομή επιστημονικών φορέων, συνεταιρισμών και ερευνητικών ιδρυμάτων, διαμορφώνεται ένα καινοτόμο πλαίσιο που δεν περιορίζεται μόνο στη διατήρηση της ποικιλίας, αλλά επιδιώκει την ενεργή αξιοποίησή της μέσα από ένα σύγχρονο μοντέλο παραγωγής και διάδοσης της γνώσης.

Συνολικά, το επιχειρησιακό σχέδιο για το πλακέ φασόλι Πρεσπών συνιστά μία στρατηγική παρέμβαση που αποσκοπεί στη διατήρηση της αγροτικής κληρονομιάς, στη θωράκιση της αυθεντικότητας του προϊόντος και στη στήριξη της τοπικής οικονομίας. Μέσα από την καταγραφή, την επιστημονική τεκμηρίωση, την εκπαίδευση και τη δικτύωση των παραγωγών, διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη της καλλιέργειας και την ενίσχυση της διεθνούς αναγνώρισης της. Το πλακέ φασόλι Πρεσπών, ως αυθεντικό προϊόν της ελληνικής γης, αποκτά έτσι τις βάσεις για να παραμείνει ζωντανό, ανταγωνιστικό και αναπόσπαστο στοιχείο της τοπικής και εθνικής ταυτότητας.

Χρηματοδότηση

Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του ΠΑΑ 2014–2020 (Μέτρο 16) και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ελληνικό Δημόσιο.