Η Παγκόσμια Ημέρα Όρασης (World Sight Day) γιορτάζεται κάθε χρόνο τη δεύτερη Πέμπτη του Οκτωβρίου και αποτελεί πρωτοβουλία της Διεθνούς Υπηρεσίας για την Πρόληψη της Τύφλωσης (IAPB) και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO). Στόχος της είναι η ενημέρωση για την πρόληψη της απώλειας όρασης, η προώθηση της προσβασιμότητας στις υπηρεσίες οφθαλμικής υγείας και η ανάδειξη της όρασης ως θεμελιώδους ανθρώπινου δικαιώματος.
Το φετινό μήνυμα, «Love Your Eyes», αποτελεί ένα παγκόσμιο κάλεσμα για ευαισθητοποίηση και ανάληψη δράσης γύρω από την υγεία των ματιών.
Η παγκόσμια εικόνα της οφθαλμικής υγείας
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα του IAPB Vision Atlas και του WHO:
- Πάνω από 2,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν κάποια μορφή διαταραχής της όρασης ή τύφλωσης.
- Τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο περιπτώσεις θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί ή να είχαν αντιμετωπιστεί εγκαίρως.
- Οι κυριότερες αιτίες απώλειας όρασης περιλαμβάνουν μη διορθωμένα διαθλαστικά σφάλματα, καταρράκτη, γλαύκωμα, εκφύλιση ωχράς κηλίδας και διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια.
Η πλειονότητα αυτών των παθήσεων εξελίσσεται σιωπηλά, χωρίς εμφανή συμπτώματα στα αρχικά στάδια, γεγονός που καθιστά την πρόληψη και την τακτική παρακολούθηση καθοριστικές.
Ενημέρωση: Η πρώτη γραμμή άμυνας
Η επιστημονική ενημέρωση του κοινού γύρω από την οφθαλμική υγεία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πρόληψης. Η εκπαίδευση σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου, τα πρώιμα συμπτώματα και τη σημασία των προληπτικών ελέγχων μπορεί να μειώσει δραστικά τα περιστατικά αποτρέψιμης απώλειας όρασης.
Ενδεικτικά:
- Το γλαύκωμα προκαλεί ανεπανόρθωτη βλάβη στο οπτικό νεύρο, αλλά η έγκαιρη διάγνωση μέσω τονομέτρησης και οπτικών πεδίων επιτρέπει την έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση.
- Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια μπορεί να παραμείνει ασυμπτωματική για χρόνια, ωστόσο, οι ετήσιοι βυθοσκοπικοί έλεγχοι μειώνουν την πιθανότητα σοβαρής απώλειας όρασης κατά 90%.
- Οι διαθλαστικές ανωμαλίες (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός) επηρεάζουν τη λειτουργική όραση, την ακαδημαϊκή επίδοση και την εργασιακή αποδοτικότητα, αλλά διορθώνονται εύκολα με γυαλιά οράσεως φακούς επαφής ή άλλες μεθόδους.
Η πρόληψη της απώλειας όρασης αποτελεί επένδυση στη δημόσια υγεία.
Σύμφωνα με τη Lancet Global Health Commission on Global Eye Health (2021), κάθε 1 δολάριο που επενδύεται στην πρόληψη της απώλειας όρασης αποδίδει τουλάχιστον 4 δολάρια σε κοινωνικοοικονομικό όφελος.
Η ενσωμάτωση υπηρεσιών οφθαλμικής φροντίδας στα συστήματα υγείας προσφέρει:
- Έγκαιρη ανίχνευση μέσω προγραμμάτων μαζικού ελέγχου (screening).
- Μείωση κόστους από επιπλοκές που σχετίζονται με καθυστερημένες διαγνώσεις.
- Βελτίωση της ποιότητας ζωής και της λειτουργικότητας των πολιτών.
Καθημερινές πρακτικές πρόληψης
Οι απλές συνήθειες μπορούν να προστατεύσουν αποτελεσματικά την όρασή μας:
- Ετήσιος οπτομετρικός ή οφθαλμολογικός έλεγχος, ακόμη και χωρίς συμπτώματα.
- Προστασία από την UV ακτινοβολία με γυαλιά ηλίου, επιλεγμένα από οπτικά καταστήματα που φέρουν σήμανση 100% UVA/UVB.
- Ορθολογική χρήση ψηφιακών οθονών – εφαρμογή του κανόνα 20-20-20 ( κάθε 20 λεπτά, κοιτάμε κάτι σε απόσταση 20 ποδιών – 6 μέτρων – για 20 δευτερόλεπτα).
- Διακοπή καπνίσματος – το κάπνισμα συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εκφύλισης ωχράς κηλίδας και καταρράκτη.
- Διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά και καροτενοειδή (λουτεΐνη, ζεαξανθίνη, βιταμίνες C και E, ψευδάργυρος, ωμέγα-3).
- Χρήση προστατευτικών γυαλιών σε εργασιακά ή αθλητικά περιβάλλοντα με κίνδυνο τραυματισμού.
Οφθαλμική υγεία στην παιδική ηλικία
Η πρώιμη διάγνωση είναι κρίσιμη και για τα παιδιά. Περίπου το 20% των παιδιών σχολικής ηλικίας παρουσιάζουν αδιάγνωστα διαθλαστικά σφάλματα, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη μάθηση, τη συγκέντρωση και την ψυχοκινητική ανάπτυξη. Οι προληπτικοί οφθαλμολογικοί έλεγχοι πριν από την έναρξη της σχολικής χρονιάς είναι καθοριστικοί για την έγκαιρη ανίχνευση τέτοιων περιπτώσεων.
Η όραση ως ανθρώπινο δικαίωμα
Η απώλεια όρασης δεν αποτελεί αναπόφευκτο γεγονός, αλλά πρόβλημα ανισότητας στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας. Η Παγκόσμια Ημέρα Όρασης υπενθυμίζει την ανάγκη για παγκόσμια συνεργασία και επένδυση σε ολοκληρωμένα προγράμματα φροντίδας ματιών. Η προστασία της όρασης είναι πράξη πρόληψης, ευθύνης και σεβασμού προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Love Your Eyes! – Γιατί η πρόληψη σώζει την όραση.
Χριστίνα Μυρωνίδου MSc Κλινική Οπτικός – Οπτομέτρης
Οπτικά Όρασις, Σαρανταπόρου 6, Κοζάνη
World Health Organization. (2023). World report on vision. Geneva: WHO.
International Agency for the Prevention of Blindness (IAPB). (2025). World Sight Day – Love Your Eyes campaign. Retrieved from https://www.iapb.world/world_sight_day
Bourne, R.R.A. et al. (2021). Lancet Global Health Commission on Global Eye Health: Vision beyond 2020. The Lancet Global Health, 9(4), e489–e551.
International Agency for the Prevention of Blindness (IAPB). (2024). Vision Atlas: Key Global Statistics on Eye Health.
Resnikoff, S., et al. (2020). Global Magnitude of Visual Impairment and Blindness: Trends and Projections. British Journal of Ophthalmology, 104(5), 777–784.
