«Δύο πόλεις, οι διαχρονικοί δεσμοί και η κοινή πορεία τους » (Γράφει ο Βαβλιάρας Στέφανος)

Μέσα στην μακραίωνη και σύγχρονη ιστορία τους, η Αιανή και η Κοζάνη είχαν, έχουν και θα έχουν μια ιδιαίτερη σχέση παράλληλης πορείας, δεσμών, λειτουργίας προσώπων και κοινωνικών ομάδων, στα πλαίσια αλληλεγγύης και λειτουργίας, του τριγώνου Αιανής, Ελίμειας, Κοζάνης.

Ιστορικά, στο τέλος του 17ου κι αρχές του 18ου αιώνα μ.χ., από κτίσεως Κοζάνης
( Χαρίσιος Τράντας, ο κτήτορας, γιος του Ηγεμόνα Γιάννη Τράντα, εκ Κτενίου, αρχαίου κάστρου της Αιανής ) κι αργότερα, πολλές οικογένειες από Αιανή, μετοίκησαν στην Κοζάνη και σ’ άλλες Κοινότητες.

Γνωστά και μεγάλα σόϊα, όπως:
(Φτάκας, Λιάνας, Μόσχος, κ.α.), εγκαθίστανται στην Κοζάνη, χωρίς να αποκόψουν τις σχέσεις τους με την γενέτειρα.
( ιστορία: Κων. Σιαμπανόπουλος,
Στ. Καπλάνογλου, ).

Αλλά και Κοζανίτες, αντίστροφα, επέλεξαν κι ήρθαν στην Αιανή, όπως ο Γκαλιαμούτσας, ο Ντάλλης ( σ. Δάλλης ), ο Καρδάσης κ.α., κι εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Αιανή, όπου ζουν κι ευημερούν, μέχρι τις μέρες μας.
Στα νεότερα χρόνια, τα επίθετα Σολάκης
( Τσιαρίδας – Καλλιανιώτης ),
και Γκοβεδάρος, μεγάλες οικογένειες που τα μέλη αυτών, επιλέγουν να είναι κατοικοδημότες και των δύο πόλεων.
Έχουν κτήματα, σπίτια, οικόπεδα και αγροκτήματα στην Αιανή .
Οι πρόγονοί αυτών, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εθνικοκοινωνικοοικονομική ζωή της Ελίμειας και δίνουν δυναμικό παρόν, οι πρώτοι ως απόγονοι του Σολάκη, που έλαβε μέρος στην επανάσταση του Θ. Ζιάκα το 1854.
Η δε οικογένεια Γκοβεδάρου, είναι οι απόγονοι του Ιωάννη Γκοβεδάρου, Προέδρου της επαναστατικής Κυβέρνησης της Ελίμειας, της επανάστασης του Μπούρινου το 1878.

Στα δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής, έζησαν κι έφαγαν ψωμί κι αλάτι πάμπολλες οικογένειες Κοζανιτών, λόγω της μεγάλης πείνας που είχε ενσκήψει.
Εκείνες τις δύσκολες μέρες της κατοχής, ήρθαν πιο κοντά μεταξύ τους, οι κάτοικοι των δύο πόλεων κι οι διαπροσωπικές σχέσεις τους, σφυρηλατήθηκαν και συνδέθηκαν με συμπεθεριακά και κουμπαριές.

Η Αιανή δε κι η γύρω περιοχή των γειτονικών χωριών, ως γεωργοκτηνοτροφική κωμόπολη και με μεγάλο ενδιαφέρον στο νέο οικονομικό γίγνεσθαι της Κοζάνης, προσελκύει πάνω της τα μάτια των μεγάλων εμπόρων, χασάπηδες και μπατζιάδες ( κρεοπώλες και τυροκόμοι ) κυρίως των κτηνοτροφικών προϊόντων
( κρέας, γάλα, μαλλιά ).
Τα αδέρφια Ηλίας και Χαριλάκης Κυρατσούς, ο Τσιαΐρης, ο Μίμης Χατζηγιαννάκης, ο Γιώργος Ντιρίλας, ο Λιόνας, ο Γκιάτας, ο Μαλέτσικος, ο Τσιόπτσιας, κι άλλοι πολλοί, ήταν οι πρώτοι στα παζάρια των αιγοπροβάτων, στην ευρύτερη περιοχή.
Να, μέχρι και τη δεκαετία ’80 – ’90 οι τυροκόμοι Ν. Κοκκαλιάρης και Αθ. Πεσλής, συγκέντρωναν το γάλα των κτηνοτρόφων μας.

Την ίδια περίοδο, μεγάλο ενδιαφέρον δείχνουν οι Κοζανίτες ξυλέμποροι, για την προμήθεια καυσόξυλων, από τις δασικές εκτάσεις της περιοχής προς πώληση, στα νοικοκυριά της Κοζάνης, μια κι ο χειμώνας ήταν βαρύς εκείνα τα χρόνια.
Ο αείμνηστος Μιχάλης Βούρκας, με τον φίλο του Τζήκα Πελέκα, στήνει ολόκληρο συνεργείο ξύλευσης και με το φορτηγό μεταφέρει τα ξύλα στην Κοζάνη.
Ο μπάρμπα Σταύρος με το κάρο, κουβαλούσε τα ξύλα.
Κι ο Θόδωρος τ’ Αρμένη, μέχρι και τέλος της δεκαετίας του ’70, έκοβε ξύλα και με τα μουλάρια του φορτωμένα, περνούσε πάνω από τη βρύση του Παπαζήση, όπου ανταμώναμε.
Ξυλοκόποι από την Αιανή και τα γύρω χωριά, προμήθευαν κι ίδιοι με ξύλα για τον χειμώνα την Κοζάνη, μεταφέροντάς τα με τα υποζύγιά τους.

Την δεκαετία του ‘ 60, οι οδηγοί φορτηγών Κλείτος, Τσιάρας κι Τσιμπιρδώνης, έκαναν το δρομολόγιο Σκούμτσια, Αιανή, Κοζάνη και το αντίθετο, κουβαλώντας τον χρωμίτη στην Κοζάνη.
Κάθε Κυριακή νωρίς το βραδάκι, τα γυμνασιόπαιδα ήταν στην στάση, στο καφενείο του Γάκη ( Γρ. Κοντού ) για να κλείσουν « πρώτη θέση », πάνω στην καρότσα του φορτηγού, καθισμένοι πάνω στο μεταλλείο.

Την δεκαετία του ’70, πολλές οικογένειες από Αιανή, βλάχικης καταγωγής εκ Σαμαρίνας, μετοικούν στην Κοζάνη μόνιμα, χωρίς να ξεχάσουν τον συνδετικό κρίκο με την Αιανή και μάλιστα μέχρι σήμερα.

Επίσης από τα πρώτα χρόνια, της νέας χιλιετίας, ζουν πάμπολλες οικογένειες Αιαναίων, κυρίως νέων ζευγαριών στην πόλη της Κοζάνης, λόγω επαγγελματικής ενασχόλησής τους, στο νέο γίγνεσθαι της πρωτεύουσας του Νομού.

Ως ιδιαίτερος συγκοινωνιακός κόμβος σύνδεσης, η Αιανή με τα Γρεβενά, τον ορεινό όγκο των χωριών των Καμβουνίων, τις ομορφιές του ποταμού Αλιάκμονα και των μεγάλων προσκυνηματικών τόπων, των Μοναστηριών Λαριούς και Ζάβορδας, αλλά και της ιστορίας της, η Αιανή μετατρέπεται ως τόπος προσέλκυσης κι επίσκεψης ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών.
O Κοζανίτης ποιητής, λόγιος, πολιτικός, δάσκαλος και Φιλικός Γεώργιος Λασσάνης ( 1793 – 1870 ), στο ποίημά του
« Το κλεφτόπουλον »
εξυμνεί τον Καλλιανιώτη κλέφτη καπετάν Τήνα και τα κατορθώματά του.
Επίσης ο λόγιος εκ Κοζάνης Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης
( 1882 – 1938 ) , εμπνέεται κατά τις επισκέψεις του, στον ποταμό Αλιάκμονα κι ατενίζοντας το φυσικό κάλλος του τοπίου, εκεί στη Μονή του Αγίου Ιλαρίωνα, γράφει το μυθιστόρημα
« Αγάπη στον Αλιάκμονα ».
Διαβάζοντας το βιβλίο του κανείς, ανακαλύπτει , ότι ο ίδιος ο λογοτέχνης είναι ο προφήτης – προάγγελος του σημερινού υδροηλεκτρικού σταθμού και φράγματος, αλλά παράλληλα ο ίδιος να είναι και υμνητής του κάλλους και της φύσης περιγράφοντας με σπάνια λόγια την ομορφιά του τοπίου, εξού κι ο τίτλος του μυθιστορήματος.

Ο αείμνηστος, μεγάλος ευεργέτης της πόλεως Κοζάνης, Βανδής Διαμαντής, εξομολογείται προσωπικά σε συνάντησή μας, εν ζωή, ότι οι γονείς του, όπως και πολλοί γηγενείς Κοζανίτες είχαν ιδιαίτερες συγγενικές και φιλικές σχέσεις, με την Αιανή και τους Αιαναίους, όπου διανυκτέρευαν στην Παναγία Αιανής, κατά τις επισκέψεις τους στα Μοναστήρια της Λαριούς και της Ζάβορδας, μάλιστα δε συμμετείχαν με πολυάριθμες παρέες στα γλέντια των πανηγυριών της.

Οι δεσμοί εξ αίματος, φιλικοί ή οικονομικοί, συνεχίζονται με το πέρας των χρόνων σε όλους τους τομείς, ανάμεσα στις δύο πόλεις, κι επεκτείνονται στον αυτοδιοικητικό και κυρίως την περίοδο, προ του νόμου
« Καλλικράτης ».
Μάλιστα όταν η Αιανή κατέθεσε πρόταση στο ΥΠ. ΠΟ., για την ανέγερση του Αρχαιολογικού της Μουσείου, η τότε Δημοτική Αρχή του Δήμου Κοζάνης, επί αείμνηστου Γιάννη Παγούνη, συναίνεσε θετικά, σε ερώτηση του ΥΠ.ΠΟ. εάν είναι σύμφωνη η Κοζάνη με την ανέγερση του μουσείου στην Αιανή, τότε ομόφωνα αποφάνθηκε το Δ.Σ. Κοζάνης, ότι το αρχαιολογικό Μουσείο πρέπει να κτιστεί στην Αιανή, γιατί της ανήκει.
Αργότερα και πάλι το Δ.Σ. του Δήμου Κοζάνης, επί Δημαρχίας κ. Πάρη Κουκουλόπουλου, όταν το ΥΠ. ΠΟ., προχώρησε στην αναδιάρθρωση των Εφοριών Αρχαιοτήτων και ζήτησε να αποφανθεί για την έδρα της Λ’ Εφορίας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, και πάλι τότε πρότεινε η έδρα της νεοσυσταθείσας Εφορίας, να εδρεύει στην Αιανή, γιατί της αξίζει.

Τα χρόνια πέρασαν, στην αυτοδιοίκηση επήλθαν αλλαγές κι ανακατατάξεις με την ισχύ του νόμου
« Καλλικράτης », η Αιανή, ως αυτόνομος Δήμος και πριν από την σύσταση ως Καποδιστριακός Δήμος, καταργείται και προσαρτίζεται στον νέο Δήμο Κοζάνης, με την τιμητική διάκριση, ως Ιστορική έδρα του Δήμου Κοζάνης, λόγω της μεγάλης αρχαιολογικής και ιστορικής αξίας της.

Φτάνοντας στις μέρες μας, κι ύστερα από δεκαπέντε χρόνια εφαρμογής του
« Καλλικρατικού » Δήμου Κοζάνης, τα δεδομένα έχουν αλλάξει.
Η απολιγνιτοποίηση της Δυτικής Μακεδονίας, με το κλείσιμο όλων των ατμοηλεκτρικών σταθμών παραγωγής ενέργειας, και τα
τόσα πολλά δεινά που πηγάζουν από την ερημοποίηση της ύπαιθρης χώρας, το δημογραφικό, την αστυφιλία, την ακρίβεια, την ανεργία νέων, μας ήρθε μια
« καρπαζιά », από την
Δημοτική αρχή του Δήμου Κοζάνης κι από τον Δήμαρχο κο Γιάννη Κοκκαλιάρη.
Αγνοώντας πλήρως την παραπάνω κοινή πορεία των δύο πόλεων, τους δεσμούς αλλά και τον σεβασμό στην ιστορία και τις διαπροσωπικές σχέσεις, ανάμεσα στις δύο πόλεις, προβαίνουν και θέλουν την περιθωριοποίηση όλων των παραπάνω, να σβηστεί ο πίνακας των κοινών αμοιβαίων βημάτων των δυο πόλεων και της κοινής πορείας των ανθρώπων, κι αποφαίνονται, με μια αρνητική απόφαση για τα χρονικά, στην κατάργηση και συγχώνευση της υπηρεσιακής δομής του Ληξιαρχείου Αιανής.
Το ένδοξο και λαμπρό παρελθόν, των δυο πόλεων, εύχομαι να διατηρηθεί και να καταστεί λαμπρότερο και στο μέλλον.
Σας ευχαριστώ

Αιανή, 31/10/25
Βαβλιάρας Στέφανος
Πρώην Δήμαρχος Αιανής
Συνταξιούχος Δάσκαλος