Γεωθερμία: μία πρόταση για διέξοδο (του Μάκη Ιωσηφίδη)

Είναι σαφές ότι η χώρα μας, περιστρεφόμενη στη δίνη της μεγάλης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που τη μαστίζει τα τελευταία δέκα σχεδόν χρόνια, δεν έχει τη δυνατότητα ως οργανωμένη Πολιτεία να εστιάσει στα κατά τόπους προβλήματα. Δυστυχώς, παρατηρούμε την αδυναμία υποστήριξης ακόμα και της κατά τόπους αναπτυξιακής προσπάθειας, αναλόγως με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κάθε Περιφέρειας ή ευρύτερης περιοχής.

Ειδικά για την περίπτωση της Δυτικής Μακεδονίας, μίας Περιφέρειας που στήριξε εδώ και πέντε δεκαετίες την ανάπτυξη της χώρας με φθηνή ενέργεια, παρατηρούμε σημάδια εγκατάλειψης. Έχω υποστηρίξει επανειλημμένα ότι η Δυτική Μακεδονία θυσιάστηκε στο βωμό της ανάπτυξης της υπόλοιπης χώρας, αλλά είναι μία θυσία που δεν αναγνωρίστηκε όπως έπρεπε… Αντί αναγνώρισης βλέπουμε ορυχεία που δεν έχουν αποκατασταθεί, ατμοσφαιρική ρύπανση στα κόκκινα, αρνητική επίδραση στον υδροφόρο ορίζοντα, κουφάρια παλιών βιομηχανικών κτηρίων και αλλοίωση του τοπίου που αποτελούν τροχοπέδη στην ανάπτυξη του τουρισμού! Ακόμη χειρότερα στον τομέα της οικονομίας είναι εντυπωσιακά τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, ενώ αυτό που χαρακτηρίζει την τοπική οικονομία είναι η έλλειψη αναπτυξιακής προοπτικής!

Η ΔΕΗ μπορεί να δημιούργησε θέσεις εργασίας, αλλά οδήγησε τον τόπο σε μονομερή ανάπτυξη. Δυστυχώς, εξακολουθώ να πιστεύω ακράδαντα ότι η φτώχια, η ανεργία και η εγκατάλειψη των περιοχών των λιγνιτικών πεδίων είναι μέρος ενός σχεδίου που μας θέλει φτωχούς και υποταγμένους. Δεν είναι τυχαίο που η Δυτική Μακεδονία είναι πρωταθλήτρια στην ανεργία και η κατάσταση σήμερα στην Δυτική Μακεδονία και ειδικότερα στις λιγνιτικές περιοχές είναι ζοφερή!

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η παθητική στάση δεν μας ταιριάζει! Απαιτούνται δυναμικές ενέργειες και έξυπνες λύσεις, έτσι ώστε να μετατρέψουμε τα μειονεκτήματα σε πλεονεκτήματα και να δημιουργήσουμε τη δυναμική εκείνη που θα συγκρατήσει τους νέους στον τόπο μας και θα τους εξασφαλίσει τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ένα καλύτερο μέλλον για τους ίδιους και τα παιδιά τους.

Για να τα καταφέρουμε είναι δεδομένο ότι πρέπει να απομακρύνουμε τις σκέψεις μας από το δίπτυχο ΔΕΗ και Δημόσιο, τουλάχιστον σε ότι αφορά στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η ΔΕΗ εγκαταλείπει σταδιακά την περιοχή αφήνοντας ερείπια και ότι το Δημόσιο δεν είναι πια η ασφαλής επιλογή του παρελθόντος. Το σίγουρο είναι ότι η μεταλιγνιτική περίοδος δεν είναι κάτι τόσο μακρινό, τουλάχιστον όχι όσο νομίζουμε…

Αναφέρθηκα νωρίτερα – όχι τυχαία – στις τεράστιες τρύπες των ορυχείων που δεν έχουν αποκατασταθεί! Πρόκειται για τεράστιες πληγές στο πρόσωπο της γης μας, που η ΔΕΗ δεν αποκατέστησε όπως όφειλε… Ειδικά σε ορυχεία όπως αυτό του Φιλώτα, που αφενός το ορυχείο υπέστη την μεγάλη καταστροφή και αφετέρου οι μονάδες έχουν περιορισμένο χρόνο λειτουργίας αν δεν γίνουν οι απαραίτητες παρεμβάσεις, είναι σαφές ότι η αποκατάσταση των μηδενισμένων ορυχείων είναι σχεδόν ανέφικτη.

Τι θα γίνει όταν η ΔΕΗ σταματήσει την παραγωγή ενέργειας στον ΑΗΣ Φιλώτα και αύριο μεθαύριο στις υπόλοιπες μονάδες παραγωγής ενέργειας; Ουσιαστικά θα εγκαταλείψει την περιοχή αφήνοντας κουφάρια τεράστιων απαξιωμένων εργοστασίων και τεράστιες εκτάσεις μη αποκαταστημένων ορυχείων. Ειδικά σε ότι αφορά στη μη αποκατάσταση των ανενεργών ορυχείων θέλω να επισημάνω ότι υπάρχουν διαχρονικές ευθύνες, διότι δεν πραγματοποιήθηκαν οι προβλεπόμενες αποκαταστάσεις.

Ένα τεράστιο πρόβλημα, που με οργανωμένη προσπάθεια και συγκεκριμένες στοχεύσεις είναι στο χέρι μας να το μετατρέψουμε σε πλεονέκτημα για την περιοχή!

Εξηγούμαι…

Μου είναι αδύνατο να αποδεχτώ ότι τα ανενεργά ορυχεία θα μείνουν χωρίς αποκατάσταση και χωρίς να βοηθήσουν την τοπική κοινωνία να ξεφύγει από τον μέχρι τώρα μονομερή οικονομικό της προσανατολισμό. Μία ιδέα, την οποία με όσους έχω συζητήσει τη θεωρούν εξαιρετική και φυσικά εφαρμόσιμη, είναι να δημιουργηθεί ένα μεγάλο πιλοτικό γεωθερμικό πάρκο, που θα αξιοποιεί την ενέργεια της γης των ορυχείων.

Με πολύ απλά λόγια στις τεράστιες σημερινές εκτάσεις των ανενεργών ορυχείων θα τοποθετηθούν μερικά χιλιόμετρα ειδικών σωληνώσεων, που επιτρέπουν την μεταφορά θερμοκρασίας από το έδαφος στο υγρό που θα περνάει μέσα από αυτές τις σωληνώσεις. Στη συνέχεια τα ορυχεία θα αποκατασταθούν και θα έχουμε δημιουργήσει κυκλώματα σωληνώσεων που θα ανακυκλώνουν το νερό, το οποίο θα ξεκινάει από το έδαφος κρύο και θα κάνει έναν μεγάλο κύκλο στο υπέδαφος λαμβάνοντας σταδιακά τη θερμοκρασία της γης. Κατά την έξοδό του θα έχει τελείως διαφορετική θερμοκρασία! Ειδικά στην περιοχή των ορυχείων η θερμοκρασία του νερού κατά την έξοδό του από τη γη θα είναι κατά πολύ υψηλότερη από κάθε άλλη περιοχή, διότι λόγω της υφής του εδάφους αναπτύσσονται πολύ μεγαλύτερες θερμοκρασίες.

Λόγω της έκτασης των ορυχείων και των ειδικών συνθηκών ανάπτυξης μεγαλύτερης θερμότητας υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες παραγωγής θερμού νερού με τεχνητή γεωθερμία. Η γεωθερμία αυτή πιστεύω ότι πρέπει να χρησιμοποιηθεί για αμιγώς παραγωγικούς σκοπούς και η πιο άμεση και κερδοφόρα λύση είναι η ανάπτυξη γεωθερμικών πάρκων!

Σύμφωνα με μία πρώτη μελετητική προσέγγιση είναι απολύτως εφικτός ο στόχος της θέρμανσης 1.000 στρεμμάτων θερμοκηπίων σε πρώτη φάση. Τα θερμοκήπια αυτά θα θερμαίνονται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους! Οι εκτάσεις υπάρχουν στα ανενεργά ορυχεία και αποτελεί χρέος της Πολιτείας να επαναποδοθούν στις τοπικές κοινωνίες, ενώ η ενέργεια για τη θέρμανσή τους θα είναι σχεδόν δωρεάν από τη γεωθερμία!

Με βάση το γεγονός ότι μόλις 2 στρέμματα θερμοκηπίου παράγουν ικανοποιητικό εισόδημα για μία μέση οικογένεια, εύκολα μπορούμε να αντιληφθούμε ότι 500 οικογένειες λύνουν το βιοποριστικό τους πρόβλημα, δημιουργώντας βιώσιμες οικογενειακές αγροτικές εκμεταλλεύσεις.

Παράλληλα, δημιουργείται μία ισχυρή ομάδα παραγωγών του πρωτογενούς τομέα, που λόγω του μεγέθους της παραγωγής της μπορεί να παρεμβαίνει δυναμικά, τόσο στην εγχώρια όσο και στη διεθνή αγορά οπωροκηπευτικών.

Φυσικά, τα οφέλη από μία τέτοια παρέμβαση δεν σταματούν εδώ…

Τα παραγόμενα προϊόντα του θερμοκηπιακού πάρκου χρειάζονται συσκευαστήρια και τυποποιητήρια, προκειμένου να διοχετευτούν στην αγορά συσκευασμένα και να υπάρξει η μέγιστη δυνατή παραγωγή υπεραξίας για την περιοχή μας. Αυτό συνεπάγεται δημιουργία θέσεων εργασίας, οι οποίες δεν θα είναι εποχιακές διότι τα θερμοκήπια παράγουν όλο το χρόνο και δεν ακολουθούν την εποχικότητα των κλασσικών καλλιεργειών.

Επιπλέον, υπάρχει αναγκαιότητα υποστήριξης του μεγάλου αυτού εγχειρήματος, τόσο σε επίπεδο προώθησης των προϊόντων, όσο και σε διάφορες άλλες υπηρεσίες όπως είναι η επιστημονική παρακολούθηση της παραγωγικής διαδικασίας από γεωπόνους, η λογιστική παρακολούθηση, η διαφήμιση κλπ.

Ουσιαστικά, θα αναπτυχθούν νέες δουλειές στον πρωτογενή, τον δευτερογενή και τον τριτογενή τομέα, δηλαδή σε όλο το φάσμα της τοπικής οικονομίας.

Τέλος, θα υπάρξουν δυνατότητες ανάπτυξης νέων συμπληρωματικών παραγωγικών δραστηριοτήτων στην τοπική οικονομία, όπως είναι για παράδειγμα η παραγωγή υλικών συσκευασίας. Στην πράξη η τοπική οικονομία θα κληθεί να αναπτύξει νέες δραστηριότητες, όπως ακριβώς έγινε με τη ΔΕΗ, προκειμένου το όλο εγχείρημα να σταθεί σε στέρεη βάση και να στηριχθεί στις ενδογενείς δυνάμεις της Δυτικής Μακεδονίας. Το γεγονός αυτό θα συντελέσει στο να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα σε επίπεδο τοπικής οικονομίας!

Οι παραπάνω σκέψεις δεν είναι μία απλή ιδέα… Είναι μία ολοκληρωμένη πρόταση που έχει προσεγγιστεί μελετητικά σε πρώτο επίπεδο και απομένει να ωριμάσουν οι συνθήκες σε θεσμικό και πολιτικό επίπεδο, προκειμένου να υλοποιηθεί και να αποδώσει καρπούς συμπαρασύροντας σε ρυθμούς ανάπτυξης ένα μεγάλο τμήμα της οικονομίας της Δυτικής Μακεδονίας.

Είναι μία προσέγγιση μεταστροφής των αρνητικών στοιχείων, που μας κληροδοτεί η δραστηριότητα της ΔΕΗ, σε συγκριτικό πλεονέκτημα. Πάνω απ’ όλα είναι μία πρόταση για ανάπτυξη παραγωγικής δραστηριότητας που δεν καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον του τόπου μας, αλλά αντιθέτως συμβάλει στην αποκατάσταση της καταστροφής που συντελείται εδώ και δεκαετίες!

Ο «βρώμικος» λιγνίτης, που στήριξε με φθηνή ενέργεια την αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας για δεκαετίες και συνεχίζει να στηρίζει ότι έμεινε από την Ελληνική οικονομία, είναι μοιραίο ότι σταδιακά θα αντικατασταθεί. Αυτό που δεν πρέπει να επιτρέψουμε ως τοπική κοινωνία είναι η εγκατάλειψη των λιγνιτικών περιοχών στη φτώχια, την ανεργία και το μαρασμό, που λόγω των ειδικών οικονομικών συνθηκών και της κρίσης μπορεί να χαρακτηριστεί ως «παράπλευρη απώλεια».

Από την πλευρά μου έχω αποδείξει ότι είμαι άνθρωπος της πράξης και όχι των λόγων, τόσο στην επιχειρηματική όσο και στην πολιτική μου δράση. Είμαι πολύ ικανοποιημένος που κάποιες ιδέες μου, όπως η δημιουργία τηλεθερμάνσεων οικισμών με βιομάζα που όταν τις είχα προτείνει είχα χλευαστεί, τώρα γίνονται πράξη. Αυτό σημαίνει ότι θα ακούσω με πολύ μεγάλη επιφύλαξη κάποιους που τυχόν εκφράσουν την άποψη ότι πρόκειται για ουτοπική πρόταση. Χρειάζονται πρωτότυπες ιδέες και τόλμη να στηριχτούν για να μπορέσουν να υλοποιηθούν και να δώσουν δυνατότητες ανάπτυξης στον τόπο.

Όσο καθυστερούμε να αναλάβουμε δράση χάνουμε ευκαιρίες! Τώρα είναι η ώρα που πρέπει να πιάσουμε τον ταύρο από τα κέρατα και να αντιστρέψουμε τους όρους, δημιουργώντας συνθήκες ανάπτυξης και ευημερίας.

Μάκης Ιωσηφίδης

Επιχειρηματίας

πρώην Πρόεδρος Δικτύου Ενεργειακών Δήμων Ελλάδας

πρώην Δήμαρχος Αμυνταίου