Η σχέση της παράδοσης με την πρόοδο και ο παραδοσιακός πολιτισμός με την εξέλιξη – (Άρθρο του αείμνηστου Δημήτρη Ρίγγου – Παρέμβαση Θεόφιλος Παπαδόπουλος)

Το κείμενο που ακολουθεί είναι μία παρέμβαση του αείμνηστου Δημήτρη Ρίγγου, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, από την θέση του Νομάρχη Γρεβενών.

Το αφιερώνω στα φερέφωνα και παπαγαλάκια που ασπάστηκαν την αισθητική του κιτς των δέντρων των πλατειών των Χριστουγέννων και ζουν αυτήν την ασχήμια και οπισθοδρόμηση. Κρίμα…

Θεόφιλος Παπαδόπουλος

Πολίτης

Η σχέση της παράδοσης με την πρόοδο και ο παραδοσιακός πολιτισμός με την εξέλιξη.

Ο Ίωνας Δραγούμης ο ελληνοκεντρικός αυτός στοχαστής, στις αρχές του περασμένου αιώνα έλεγε τα εξής;

«Πήγαινε στα δημοτικά τραγούδια, στη δημοτική τέχνη και στη χωριάτικη και λαϊκή ζωή, για να βρείς τη γλώσσα σου και την ψυχή σου και μ’αυτά τα εφόδια, αν έχεις ορμή μέσα σου και φύσημα, θα πλάσεις ό,τι θέλεις, παράδοση και πολιτισμό και αλήθεια και φιλοσοφία».

Ενώ ο Φώτης Κόντογλου τόνιζε ότι: « ένας λαός που έχει χάσει την παράδοσή του, είναι σαν τον άνθρωπο που έχει χαμένο το μνημονικό του, που έχει πάθει αμνησία.»

Παράδοση λοιπόν και πρόοδος! Παραδοσιακός πολιτισμός και εξέλιξη!

Πόσοι απ’ όλους μας σταλήθεια μέσα σ’ αυτή την αίθουσα σήμερα πιστεύουμε σε αυτή τη σχέση; Να υποθέσω ορισμένοι;. Να υποθέσω οι μισοί;. Θα είναι έκπληξη να είμαστε οι περισσότεροι.

Και όμως η πραγματική πρόοδος πηγάζει από την παράδοση του κάθε λαού, γιατί αυτή είναι που εκφράζει τον ίδιο το λαό, που ανταποκρίνεται στα δικά του βιώματα, στις δικές του συνήθειες, στη δική του ιδιοσυγκρασία, στη δική του ψυχοσύνθεση. Αυτή είναι ραμμένη στα δικά του μέτρα. Είναι σαν όπως φοράει κάποιος το δικό του κοστούμι και όχι ένα δανεικό.

Ποιος από μας άραγε δεν έχει στο πίσω μέρος του μυαλού του την άποψη ότι η παράδοση και ο παραδοσιακός πολιτισμός είναι κάτι το ξεπερασμένο, το άχρηστο, το υποτιμητικό; Μήπως άλλωστε είναι λίγα τα παραδείγματα ανθρώπων των προηγουμένων κυρίως γενεών ,αλλά και της σημερινής που προκειμένου να μη θεωρηθούν τάχα άξεστοι, χωριάτες βλάχοι και αμόρφωτοι αρνήθηκαν στο όνομα της εξέλιξης καθετί που έχει σχέση με την παράδοση;

Ο καθηγητής της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας Βασίλης Αναγνωστόπουλος πολύ σοφά λέει: ‘Μην εμπιστεύεστε όσους περιφρονούν την παράδοση. Είναι άνθρωποι αστόχαστοι και επιζήμιοι για το λαό».

Οταν δημιουργήθηκε το ελληνικό κράτος, αυτοί που το κυβέρνησαν προσπάθησαν να επιβάλλουν μια « αστική εξουσία » στη χώρα μας, ενώ δεν υπήρχε καλά-καλά «αστική τάξη». Έκαναν σοβαρές προσπάθειες να «αστικοποιήσουν» τα ήθη των ελληνικών πόλεων αλλά και της υπαίθρου, αντιγράφοντας γι αυτό δυτικά αστικά πρότυπα αγνοώντας τελείως τις λαϊκές παραδόσεις των πόλεων. Με τον τρόπο αυτό διακόπηκε απότομα ο παραδοσιακός εθνικός βίος, η νεοελληνική ζωή. Ο νεοελληνικός πολιτισμός, στην καινούργια του διαμόρφωση δεν τράβηξε μια φυσική και ομαλή εξελικτική πορεία, αλλά ξεκόβοντας βίαια από την πολιτιστική μας παράδοση ξεστράτισε και πήρε δρόμο αντίθετο προς την ψυχολογία και τον χαρακτήρα των ελλήνων.

Η αστική τάξη στην Ελλάδα ξαφνικά φραγκεύει, φοράει τον ξενόφερτο πολιτισμό και τον εγκαθιστά ως πολιτισμό της.

Εγκαθιστά δηλαδή ένα πολιτισμό της άρχουσας τάξης, χωρίς καμιά αφομοίωση, χωρίς καμιά επεξεργασία και χωρίς μετάπλαση, παρά μόνο με ένα δουλόπρεπο μιμητισμό. Η άρχουσα τάξη στην Ελλάδα άρχισε να χορεύει βάλς και πόλκα. Δεν προσφέρει το παραδοσιακό γλυκό του κουταλιού αλλά « φοντάν » και «μαρόν» λέει «παρντόν» και «μερσί» και «μαντάμ» και στα χωριά οι κοπελιές λένε «καλέ».

Αυτή δυστυχώς ήταν η εξέλιξη. Επιφανειακή, επίπλαστη, εύθραυστη και ευμετάβλητη σε οποιοδήποτε ισχυρότερο ρεύμα.

Μια συνομωσία για τον αφανισμό της παράδοσης και του παραδοσιακού πολιτισμού είναι πια ορατή.

Ταυτίζεται ο νεοτερισμός και η πρόοδος με την απομίμηση των δυτικών τρόπων και την εξάρτηση από τη Δύση. Το δημοτικό τραγούδι και ο χορός, τα πανηγύρια, η λαϊκή τέχνη, η λαϊκή ζωγραφική, σιγά-σιγά εγκαταλείπονται.

Ο αναπτυσσόμενος καπιταλισμός ολοένα και περισσότερο προσπαθεί να ενσωματώσει μέσα από την κατανάλωση όλα τα κοινωνικά στρώματα σε όλες τις χώρες του συστήματος.

• Ζητά να εκμεταλλευτεί αυτά τα στρώματα, να τα ισοπεδώσει, να τα αποξενώσει από τον εαυτό τους και από το περιβάλλον τους, όχι μόνο ως εργαζόμενους αλλά και ως καταναλωτές.

• Ζητά να διαφεντεύει τον ελεύθερο χρόνο τους, να υπαγορεύει τον τρόπο που τον διαθέτουν.

• Ζητά να ελέγξει μαζί με τους παραδοσιακούς τρόπους παραγωγής και τους παραδοσιακούς τρόπους κατανάλωσης άρα και τον παραδοσιακό τρόπο ζωής.

• Ζητά να επιβάλει, όσο είναι δυνατό, ομοιόμορφους τρόπους και συνήθειες σε διεθνή κλίμακα.

Οι ιδιαίτερες συνήθειες, οι ιδιαίτερες προτιμήσεις, τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και η διατήρηση ενός ξεχωριστού λαϊκού πολιτισμού αποτελούν εμπόδια και δεν εξυπηρετούν τους οικονομικούς στόχους του συστήματος.

Η εγκατάλειψη των εθνικών ιδιαιτεροτήτων συντελείται στην πόλη και υπαγορεύεται σε εκείνους που την κατοικούν αλλά και σε όσους έρχονται να στριμωχθούν εκεί από τα χωριά. Συντελείται όμως και μέσα στα ίδια τα χωριά όπου αλλοιώνει τις συνήθειες και όσων απομένουν εκεί.

Αυτός ο εξευρωπαϊσμός αυτή η βιαστική ένδυση του μανδύα του Ευρωπαίου συγκλόνισε τον Ελληνικό λαό, τον αποπροσανατόλισε.

Παρόλα αυτά ο λαός από ένστικτο ακολούθησε την παράδοση λες και γνώριζε ότι η παράδοση και η αλλαγή είναι νόμος της ζωής και ότι η παράδοση δεν είναι υστέρηση ούτε καθυστέρηση ούτε κάτι το ξεπερασμένο, το άχρηστο το υποτιμητικό

Άλλωστε οι λαοί στέκουν απέναντι στην παράδοση τους, που κάθε μέρα παλιώνει και κάθε μέρα ανανεώνεται, με διάφορα αισθήματα, συναισθήματα και ενδιαφέροντα αλλά πάντα με περηφάνια.

.

Από την παράδοση αντλείται πείρα, αυτογνωσία και έμπνευση ενώ παράλληλα διαπιστώνεται ότι ωριμάζει η συνείδηση της αέναης αλλαγής που είναι η κύρια έκφραση της ζωής.

Από ένστικτο οι άνθρωποι νοσταλγούν το παρελθόν τους, την παράδοσή τους. Έτσι γεννιέται για κάθε άτομο και για κάθε κοινωνία μια μόνιμη και γόνιμη πάλη ανάμεσα στο παλιό και στο νέο, ανάμεσα στο δικό του, το προγονικό, το παραδοσιακό, το δοκιμασμένο, από τη μία μεριά και το αδοκίμαστο, το νέο, το άγνωστο, το αβέβαιο, από την άλλη.

Είναι σημαντικό να επισημανθούν τα χαρακτηριστικά αυτής της δημιουργικής πάλης-αντιδικίας, γιατί κάτω απ’ αυτήν υποβόσκει το ενιαίο ρεύμα της ζωής, όπου συμπλέουν το παλιό με το καινούργιο ,η παράδοση με την πρόοδο, ο παραδοσιακός πολιτισμός με την εξέλιξη. Σαφώς θα αναρωτιέται κάποιος ποια είναι αυτά τα χαρακτηριστικά:

• Πρώτα απ’ όλα η πάλη ανάμεσα στο παλιό και στο καινούργιο είναι υγιής έκφραση της ζωής Είναι η ίδια η ζωή. Ανάμεσα στην παράδοση και την νεοτερικότητα αναπτύσσεται μια δυναμική που εκφράζεται με θέση-αντίθεση και τελικά σύνθεση.

• Συνήθως η ώριμη γενιά κρατά τις παραδόσεις, ενδεχόμενα από βιολογικό συντηρητισμό, ενώ η νέα γενιά υψώνει τη σημαία της επανάστασης. Γιαυτό κανείς να μην αναθεματίζει την συντηρητικότητα και κανείς να μην περιφρονεί την προοδευτικότητα.

• Η παράδοση συμβάλλει στην κοινωνική ζωή.

• Η παράδοση δεν χάνεται εύκολα, απλά μεταμορφώνεται, τροποποιείται, αλλά επιζεί, άλλοτε με τη μορφή κάποιας τέχνης και συνηθέστερα ως ιδέα γόνιμη και δημιουργική και έτσι συμβάλλει στην πρόοδο και την εξέλιξη.

• Η παράδοση πρέπει να αντιμετωπίζεται ως αίτημα διαχρονικό με γνώση και αγάπη, χωρίς φανατισμό και σωβινισμό.

• Είναι φυσική η φθορά θεσμών και καταστάσεων μέσα στο χρόνο και το « ζήτημα», όπως γράφει ο Σεφέρης, «δεν είναι τόσο ποια πράγματα μας τελείωσαν, αλλά με τι αντικαθιστούμε τα πράγματα που νομίζουμε τελειωμένα».

Ασφαλώς ο καθένας μας πολλές φορές θα έχει αναρωτηθεί γιατί μελετάμε την παράδοση και τι περιμένουμε απ’αυτή;

Με τη μελέτη της παράδοσης:

• Κατανοούμε από πού προερχόμαστε, ποιες είναι οι ρίζες μας, ποια είναι η πολιτισμική περιουσία μας .Οι λαοί νιώθουν ισχυροί όταν γνωρίζουν την προέλευσή τους, την καταγωγή τους τις πολιτισμικές τους πηγές.

• Με τη μελέτη της παράδοσης ενισχύουμε το αίσθημα της συλλογικότητας, ιδιαίτερα αναγκαίο σήμερα που η συνοχή της κοινωνικής ζωής απειλείται από την παγκοσμιοποίηση.

• Ενισχύουμε την αυτογνωσία μας μέσα στον πολιτισμικό χώρο και χρόνο.

• Παίρνουμε πείρα και έμπνευση για νέες δημιουργίες.

• Ενισχύουμε την αίσθηση της αυθυπαρξίας μας, της ανάγκης για συνεργασία και ταυτόχρονα αντλούμε περηφάνια και σύνεση.

Για να οδηγήσει η μελέτη της παράδοσης στην πρόοδο πρέπει:

• Να γίνεται με ευλάβεια γιατί χωρίς αυτή κανένα ανθρώπινο δημιούργημα δεν είναι κατανοητό.

• Να γίνεται με στόχο όχι τους τύπους αλλά το περιεχόμενο και τη δημιουργική πνοή που περιλαμβάνεται μέσα σε αυτό.

• Να γίνεται με αντίληψη όχι στατική αλλά δυναμική γιατί αυτό που σήμερα στέκεται ακίνητο ως παράδοση ήταν κάποτε ζωή με παλμό, ήταν καημός ζωής που πάλευε να βρει έκφραση.

• Να γίνεται με την παραδοχή ότι παράδοση είναι όλος ο πλούτος της πολιτισμικής μας κληρονομιάς όπως τα δημιουργήματα της οικονομικής ζωής, της κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης, της επιστήμης, της ηθικής, της θρησκείας, της τέχνης κ.α.

• Να γίνεται με αναζήτηση των γενεσιουργών σχέσεων και της δημιουργικής πνοής που ενυπάρχει στις παραδόσεις, γιατί μας ενδιαφέρει να αντιληφθούμε τις γενεσιουργές σχέσεις του σήμερα και να καλλιεργήσουμε τη δημιουργική πνοή του αύριο.

• Να γίνεται με σαφή συνείδηση ότι το σήμερα κυοφορήθηκε στο χθες και το αύριο κυοφορείται στο σήμερα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το σήμερα είναι αντίγραφο του χθες ούτε το αύριο αντίγραφο του σήμερα.

• Να γίνεται με σαφή επίγνωση ότι η παράδοση είναι χορηγός και τροφός οραμάτων και προοπτικών, είναι η ασφαλής πυξίδα της πορείας του λαού, είναι η βαθύτερη ουσία του συλλογικού εγώ και ως κατασταλαγμένη μορφή ζωής δηλώνει την αντοχή της μέσα στο χρόνο και τη συνέχειά της μέσα στις ιστορικές περιπέτειες του ελληνικού λαού.

• Να γίνεται με την πίστη ότι η λαϊκή παράδοση έχει βάθος και ότι οι ρίζες της φτάνουν στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, στο Βυζάντιο, στον ελληνισμό της Τουρκοκρατίας και στο ελεύθερο ελληνικό κράτος μετά το είκοσιένα .Oι ρίζες αυτές κρατούν γερά το δέντρο της ζωής, στον ίσκιο του οποίου ο σύγχρονος έλληνας βρίσκει δροσιά και στήριγμα.

• Να γίνεται με τη βεβαιότητα ότι το δέντρο της παράδοσης, μικρό ¨η μεγάλο, υπάρχει παντού. Μέσα μας, στην οικογένεια, στο σχολείο, στην εκκλησία, στην πολιτεία και ρίχνει τη σκιά του στη γλώσσα, στα ήθη και έθιμα, στα τραγούδια μας, στην κοινωνική μας ζωή, στις διατροφικές μας συνήθειες , στα αρχοντικά αλλά και στα ταπεινά σπιτάκια μας..

• Να γίνεται με την πεποίθηση ότι κάθε καινούργια μέρα φέρνει στο φώς κάτι νέο που είναι αποτέλεσμα νέων εκτιμήσεων, νέων φροντίδων, κάθε νέας γενιάς, σε κάθε νέο βήμα της ζωής της.

Τέλος να γίνεται με την ελπίδα ότι η γνώση και η μελέτη της παράδοσης μεγαλώνουν τον ίσκιο της, σταθεροποιούν και ιστορικοποιούν τον πολιτιστικό βηματισμό του λαού μας.

Κοιτάζουμε όσο είναι ανάγκη το παρελθόν πάντα όμως έχουμε στόχο να οικοδομήσουμε το μέλλον. Δεν είναι δυνατό να πάνε μπροστά οι λαοί αν έχουν καθηλωμένο το βλέμμα προς τα πίσω.

«Πάτησα στους ώμους των προγόνων μου κι έτσι μπόρεσα να δω πέρα από τα τείχη του καιρού μου», είπε ο Αϊνστάϊν για να δείξει πόσο τον ωφέλησε η πείρα που απέκτησε από το παρελθόν. Ενώ ο Λόρδος Βύρων έλεγε «το παρελθόν είναι ο καλύτερος προφήτης του μέλλοντος.»

Να λοιπόν γιατί η παράδοση οδηγεί στην πρόοδο, να γιατί ο παραδοσιακός πολιτισμός συμβάλλει στην εξέλιξη. Μια εξέλιξη πραγματική και ουσιαστική για ένα ανθρώπινο και σταθερό πολιτισμό με βάση τις ηθικές αξίες.

Αν ο αρχαίος Ελληνικός πολιτισμός θεωρείται «κλασικός» δηλαδή τέλειος και αξεπέραστος, είναι γιατί στην μοναδική αυτή στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας είχε πραγματοποιηθεί η αρμονική ανάπτυξη του υλικού και του πνευματικού στοιχείου του πολιτισμού, με πρωτεύοντα το ρόλο του πνευματικού. Το «καλός καγαθός», που ήταν το ιδανικό αξίωμα της ζωής, σημαίνει ακριβώς την κατά κύριο λόγο ανάπτυξη της αισθητικής και της ηθικής διάστασης του ανθρώπου.

Αντίθετα, στο σύγχρονο πολιτισμό δόθηκε κυρίαρχη προτεραιότητα στο υλικό στοιχείο και παραμερίστηκε το πνευματικό. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά.

Ο μόνος τρόπος για την απόκτηση του ηθικού αυτού εξοπλισμού είναι η μελέτη και η προβολή του παραδοσιακού μας πολιτισμού με την παράλληλη καλλιέργεια της σχολικής παιδείας.

Τι είναι όμως η παράδοση και ο παραδοσιακός πολιτισμός;

Μα τι άλλο παρά οι μύθοι ,οι θρύλοι, οι ιστορίες και οι παραδόσεις του έθνους μας, τα ήθη και τα έθιμα, τα τραγούδια, οι χοροί, το σύστημα αυτοδιοίκησης, η λαϊκή αρχιτεκτονική και η λαϊκή τέχνη. Με δύο λόγια, είναι το σύνολο των θεσμών και των αντιλήψεων που συγκροτήθηκαν σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα, που διαμορφώθηκε από τον ελληνικό λαό, στο διάστημα της ιστορικής του πορείας και στην προσπάθεια του να ρυθμίσει με τον ποιο επωφελή τρόπο την ατομική και την κοινωνική του ζωή, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες γεωγραφικής και κοινωνικής διαβίωσης.

Παράδοση δηλαδή είναι η υλοποιημένη έκφραση της πνευματικής και της υλικής ζωής ενός λαού και φανερώνει απόλυτα την ιδιοσυγκρασία και το χαρακτήρα του. Είναι η έκφραση της εθνικής ψυχής και του εθνικού χαρακτήρα. Είναι η ζύμη που ζυμώνει όλο το φύραμα του πολιτισμού τόσο του λαϊκού όσο και του σύγχρονου.

Είναι η ρίζα από όπου τρέφεται η εθνική ζωή και το θεμέλιο όπου στηρίζεται το εθνικό οικοδόμημα.

‘Όλα μαζί τα στοιχεία της παράδοσης συνθέτουν το λαϊκό πολιτισμό, τον παραδοσιακό πολιτισμό.

Ποιός είναι όμως αυτός ο πολιτισμός;;

• Πρώτα απ’όλα είναι ο πολιτισμός της ψυχής και είναι ανώτερος από τον υλικό και τεχνικό πολιτισμό.

• Είναι ο πολιτισμός της λατρείας, της λευτεριάς, που για την απόκτηση και τη διατήρηση της, χρειάζεται ηρωισμός και αυτοθυσία.

• Είναι ο πολιτισμός της βαθειάς αγάπης για την πατρίδα, την οικογένεια και τη ζωή και ταυτόχρονα το παλικαρίσιο αντίκρισμα του θανάτου.

• Είναι ο πολιτισμός της έντονης βιολογικής αντίληψης για τον έρωτα.

• Είναι ο πολιτισμός του αισθήματος της τιμής που μπαίνει πάνω κι από τη ζωή.

• Είναι ο πολιτισμός του αισθήματος της παλικαριάς, της λεβεντιάς, της αξιοπρέπειας, της αλληλεγγύης και της συμπόνιας προς τον άνθρωπο.

• Είναι ο πολιτισμός του σεβασμού στις πνευματικές αξίες και στους μεγαλύτερους.

• Είναι ο πολιτισμός της φυσιολατρίας, της θρησκευτικότητας και της φιλοξενίας.

• Είναι ο πολιτισμός που έχει σχέση με τις ηθικές αξίες και την ανθρώπινη διάσταση.

• Είναι ο πολιτισμός που στέκεται φραγμός στο ισοπεδωτικό πέρασμα της παγκοσμιοποίησης.

• Είναι ο πολιτισμός της διάσωσης της ιστορικής συλλογικής μνήμης.

• Είναι ο πολιτισμός που αντιστέκεται στον εξανδραποδισμό και την υποταγή των επιμέρους πολιτισμών στον «πολιτισμό» της αγοράς που προσπαθεί να επιβάλλει η παγκοσμιοποίηση και που δραματικά βιώνει σήμερα ολόκληρη η ανθρωπότητα διαμέσου της οικονομικής κρίσης που είναι σε εξέλιξη.

• Είναι ο πολιτισμός της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και της αποδοχής της ετερότητας.

• Είναι ο πολιτισμός της πολυπολιτισμικής κοινωνίας.

• Είναι ο πολιτισμός που μεταλλάσσει την προσωπική μνήμη σε συλλογική. Στη μνήμη δηλαδή που πάνω της ακουμπάει το συνειδητό και ασυνείδητο της ψυχής μιας ομάδας, ενός λαού, ενός έθνους.

• Είναι ο πολιτισμός που αφύπνισε και ενεργοποίησε την ευρωπαϊκή ένωση για τη θέσπιση ειδικών προγραμμάτων για τις ιδιαιτερότητες των λαών, στη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμα και έτσι αναδείχθηκε το 2004 ως έτος «πολιτιστικής κληρονομιάς των λαών».

• Είναι ο πολιτισμός που αν δεν λάβουμε μέτρα προστασίας της παράδοσης δεν θα μας κρίνει αθώους στο μέλλον.

Ο παραδοσιακός αυτός πολιτισμός, άγραφος εν πολλοίς στα χαρτιά, ριζωμένος όμως βαθιά μέσα στη λαϊκή παράδοση, μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, ως ιερή παρακαταθήκη με την καθημερινή πράξη μέσα στην οικογενειακή και την κοινωνική ζωή και έτσι κρατά την αδιάκοπη συνέχειά του, ως καθοριστικός τρόπος ζωής.

Με αυτόν τον πολιτισμό ως βάση και πρόοδος και εξέλιξη μπορεί να προκύψει και μάλιστα σταθερή, ωφέλιμη με ανθρώπινη και ηθική διάσταση.

Αναρωτήθηκε ποτέ κανείς τι είναι αυτό που ωθεί τον άνθρωπο να νοσταλγεί έντονα το χωριό του, την ιδιαίτερη πατρίδα του;

Τι είναι αυτό που οδηγεί τα βήματα του στην επιστροφή στις ρίζες του;

Τι είναι αυτό που μας συγκέντρωσε όλους σήμερα εδώ στα Γρεβενά στον τόπο μας;

Ποια εσωτερική δύναμη μας καθοδηγεί, μας προτρέπει, σχεδόν μας επιβάλλει;

Μα τι άλλο από τη διιστορική εθνική ψυχή του ‘Ελληνα που κρυμμένη στα βάθη του είναι του κρατά για πάντα άγρυπνη την εθνική του συνείδηση και τον ωθεί να δίνει πάντα παρόν στα μεγάλα καλέσματα του τόπου του και της ιστορίας;

Τι άλλο από την παράδοσή μας, το DNΑ μας, την κυτταρική μνήμη των προγόνων μας;

Τι άλλο από τον πρόγονο που περιγράφει ο Ν .Καζαντζάκης στην Ασκητική του;

«Η κραυγή που γροικάς δεν είναι δική σου. Δεν μιλάς εσύ. Μιλούν αρίφνητοι <αμέτρητοι> πρόγονοι με το στόμα σου. Δεν πεθυμάς εσύ. .Πεθυμούν αρίφνητες γενιές απόγονοι με την καρδιά σου. Οι νεκροί σου δεν κοίτουνται στο χώμα. Γενήκαν πουλιά, δέντρα, αέρας. Κάθεσαι στον ίσκιο τους, θρέφεσαι με τη σάρκα τους, αναπνές στο χνώτο τους.

Γενήκαν ιδέες και πάθη και ορίζουν τη βουλή σου και την πράξη»

Μέσα μου σήμερα, φίλες και φίλοι, μίλησε ο πρόγονος. Μέσα μου σήμερα μίλησε ο δικός μου αλλά και ο δικό σας πρόγονος. Ελπίζω να σας έπεισα ότι η παράδοση και ο παραδοσιακός πολιτισμός δεν είναι κάτι το ξεπερασμένο, το άχρηστο και το υποτιμητικό.

Παραμένει βέβαια αναπάντητο το σημαντικό ερώτημα γιατί η επαφή των νέων με την παράδοση είναι τόσο ισχνή; Προφανώς αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα για μια άλλη συζήτηση.