Σεβασμιότατε, κ. Βουλευτές, κ. Περιφερειάρχη, κ. Δήμαρχε, κ. Πρύτανη του Πανεπιστημίου Δ. Μακεδονίας, κα. Διευθύντρια Β/βάθμιας, εκπρόσωποι των Στρατιωτικών και Πολιτικών Αρχών, κυρίες και κύριοι.
Απελευθέρωση της Κοζάνης
11 Οκτωβρίου 1912
Στην ζωή των εθνών υπάρχουν κομβικές στιγμές, που καθορίζουν την πορεία τους στον χρόνο και την θέση τους στην ιστορία. Τέτοιες στιγμές σηματοδοτούν την ανεξαρτησία τους από άλλους λαούς, οι οποίοι τους καταδυναστεύουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Αμερικανική Επανάσταση η οποία με την Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας στις 4 Ιουλίου 1776 οδήγησε στην δημιουργία του νέου κράτους των Ηνωμένων Πολιτειών και στην αποδέσμευση του από τον έλεγχο της Αγγλίας. Ανάλογο παράδειγμα η Γαλλική Επανάσταση , καθώς με την πτώση της Βαστίλης στις 14 Ιουλίου 1789 έκανε το σύνθημα “ Ελευθερία , Ισότητα, Αδελφοσύνη” κυρίαρχο στην Γαλλία και οδήγησε σε κατάρρευση το Παλαιό Καθεστώς της Απολυταρχίας.
Οι ημερομηνίες αυτές σηματοδοτούν για τους Αμερικανούς και τους Γάλλους την έναρξη του ελευθέρου βίου τους, την ημέρα της Ανεξαρτησίας τους. Στην Ελλάδα όμως και στην ελληνική ιστορία παρατηρείται μια ιδιαιτερότητα: Tο κράτος που προέκυψε από την Επανάσταση του 1821 ήταν περιορισμένο εδαφικά και αδύναμο. Είχε ανάγκη την ενσωμάτωση περιοχών και πληθυσμών, την επέκταση των ορίων του για να είναι βιώσιμο. Η διαδικασία αυτή όμως ήταν χρονοβόρα και το όραμα της απελευθέρωσης “αλύτρωτων αδερφών” απαιτούσε αγώνες από τον ελληνικό λαό.
Δεν θα σας κουράσω με παράθεση χρονολογιών ενσωμάτωσης εδαφών και πληθυσμών. Θα σταθώ όμως στα έτη 1912 και 1913, τα έτη των Βαλκανικών Πολέμων, δηλαδή των συγκρούσεων των βαλκανικών κρατών με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αρχικά στόχος ήταν η υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και ζητήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ο σεβασμός των χριστιανών υπηκόων της. Όταν αυτό δεν έγινε , τα βαλκανικά κράτη συνασπίστηκαν σε κοινό μέτωπο για την απελευθέρωση εδαφών και πληθυσμών τους από την μέγγενη του Σουλτάνου.
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι του 1912-1913 αποτέλεσαν για την Ελλάδα το σημαντικότερο στρατηγικό επίτευγμα μετά το 1821, γιατί μετά από αυτούς η χώρα διπλασίασε την έκταση της, αύξησε τον πληθυσμό της και έθεσε τις βάσεις για τον εκσυγχρονισμό της. Στις περιοχές που απελευθερώθηκαν με τον Βαλκανικό Πόλεμο του 1912 ήταν και η Δυτική Μακεδονία και η πρωτεύουσα της, η Κοζάνη . Η πόλη αυτή , η πόλη μας, απελευθερώθηκε στις 11 Οκτωβρίου 1912. Για αυτό βρισκόμαστε σήμερα εδώ, για να τιμήσουμε τους αγωνιστές που πάλεψαν για την απελευθέρωση, για να μην ξεχάσουμε, για να φανούμε αντάξιοι εκείνων των Κοζανιτών, που, νέοι τότε, μόλις αντίκρισαν τους έφιππους στρατιώτες του ελληνικού στρατού να εισέρχονται στην πόλη ξέσπασαν σε χειροκροτήματα και ζητωκραυγές.
Είχε προηγηθεί στις 6 Οκτωβρίου η απελευθέρωση της Ελασσόνας και οι τουρκικές δυνάμεις αποσύρθηκαν στα στενά του Σαρανταπόρου. Μετά από συνδυασμένες κινήσεις του ελληνικού στρατού η στενωπός του Σαρανταπόρου καταλήφθηκε στις 10 Οκτωβρίου και ο δρόμος της Μακεδονίας άνοιξε.
Την ίδια μέρα απελευθερώθηκαν τα πυρπολημένα Σέρβια. Ο τουρκικός στρατός εγκατέλειψε την Κοζάνη χωρίς να προχωρήσει σε εμπρησμούς αλλά μόνο σε λεηλασίες σπιτιών και καταστημάτων. Προτάσεις για μεγάλες καταστροφές στην πόλη δεν έγινα δεκτές από τον αρχιστράτηγο Ταχσίν Πασά. Οι Κοζανίτες συγκεντρώθηκαν στον Άγιο Νικόλαο και τοποθέτησαν στο καμπαναριό την γαλανόλευκη. Μόλις είδαν τον ελληνικό στρατό να μπαίνει στην πόλη τον δέχθηκαν με ενθουσιώδη υποδοχή και η φράση <<ήρθε το ελληνικό >> διαδόθηκε ταχύτατα στις γειτονιές της πόλης.
Το << ελληνικό >> μπήκε στην πόλη όταν Μητροπολίτης ήταν ο Φώτιος , Δήμαρχος ο Νικόλαος Αρμενούλης και Γυμνασιάρχης ο Παναγιώτης Λιούφης. Μια ελληνική πόλη, μετά από αιώνες Τουρκοκρατίας γίνεται και τυπικά τμήμα του ελληνικού κράτους. Πρόκειται για μια πόλη με μακραίωνη ιστορία. Κατά τον 19ο αιώνα οι “Μαλικανές” δηλαδή υπό την προστασία της μητέρας του Σουλτάνου. Με σουλτανικό διάταγμα που εξασφάλισε ο γιος του προεστού Ι. Τράντα η πόλη είχε θρησκευτικά και εμπορικά προνόμια. Εξαιτίας αυτών των προνομιών αλλά και της αγάπης των Κοζανιτών για τα Γράμματα , στην πόλη υπήρχε ήδη από τον 17ο αιώνα η Σχολή της Κοζάνης, ένα Πανεπιστήμιο με καθηγητή τον Ευγένιο Βούλγαρη . Κατά τον Νεοελληνικό διαφωτισμό στην Κοζάνη διέπρεψαν ο Χ. Μεγδάνης, ο Γ. Λασσάνης και ο Γ. Σακελλάριος. Η πόλη λοιπόν , εκτός από σπουδαίο οικονομικό κέντρο ήταν και πνευματικός φάρος σε χρόνους δύσκολους.
Η απελευθέρωση της το 1912 και η ένταξη της στο ελληνικό κράτος έδωσε στην πόλη τον ελεύθερο αέρα που χρειαζόταν για να συνεχίσει την πορεία της προς την πρόοδο αλλά και στο παλαιό ελληνικό κράτος πρόσφερε πολλά. Η Κοζάνη , ως πόλη της Μακεδονίας και τμήμα των Νέων Χωρών , των περιοχών δηλαδή που αποκτήθηκαν με τους Βαλκανικούς Πολέμους συνετέλεσε τα μέγιστα στην οικοδομική και πολιτισμική ανάπτυξη της παλαιάς Ελλάδας. Τροφοδότησε με νέο αίμα την χώρα, έδωσε ευκαιρίες οικονομικής και υλικής ανάπτυξης και εξωστρέφειας ενώ μπόλιασε γόνιμα τον νεοελληνικό πολιτισμό ως κέντρο Γραμμάτων και Τεχνών. Κάτω από αυτό το πρίσμα το όραμα του Π .Μελά, οι ενέργειες του πρωθυπουργού Ε. Βενιζέλου και οι αγώνες πολλών απλών μακεδονομάχων οδήγησαν την Νέα Ελλάδα , την μετά Βαλκανικούς Πολέμους διπλάσια σε έκταση και πληθυσμό Ελλάδα να προχωρήσει με σιγουριά προς το ζητούμενο που ήταν ο Εκσυγχρονισμός.
Ας θυμόμαστε πάντα την μέρα αυτή και ας έχουμε περηφάνια για την πόλη μας και αισιοδοξία για την Κοζάνη του αύριο. Η Πόλη αυτή έχει ιστορία, έχει παράδοση έχει παρελθόν μπορεί να προχωρήσει με σιγουριά στο μέλλον . Δύναμή της οι φιλότιμοι και φιλοπρόοδοι πολίτες της .
Σας ευχαριστώ.
Γιατί χωρίς μάσκα ;
Ωραία ομιλία, σύντομη και ουσιαστική.