Ο ευεργέτης της Κοζάνης και του 5ου Δημοτικού Σχολείου Γεώργιος Τιόλης (Του δασκάλου Ηλία Γάγαλη)

Όλα ξεκίνησαν από έναν άνθρωπο απλό, ευκατάστατο που όμως κουβαλούσε μέσα του το πνεύμα της προσφοράς προς τον τόπο του, τον Γεώργιο Σπυρίδωνος Τιόλη.

Με το θάνατο της μητέρας του το 1914 διαβάζουμε σε τοπική εφημερίδα της Κοζάνης :  

Την παρελθούσαν Τρίτην 23 φθίνοντος μηνός εξεμέτρησε το ζην χρηστή ενάρετος δέσποινα ,η αοίδημος Ελένη Σπυρίδωνος Τιόλη , μήτηρ των ευφήμων ενταύθα εμπορευομένων και κτηματιών αδελφών Τιόλη και του εν Ευρώπη από πολλών ετών τας σπουδάς αυτού ποιουμένου φερέλπιδος ιατρού κ. Δημητρίου Τιόλη. Επί τω θανάτω αυτής ο πρεσβύτερος αυτής υιός κ. Γεώργιος Τιόλης ,γνωστός και εξ άλλων κοινωφελών έργων, εδωρήσατο εις την κοινότητα Κοζάνης, πολύτιμον και ευρύχωρον οικόπεδον, αξίας άνω των δύο χιλιάδων δραχμών προς ίδρυσιν εν αυτώ σχολείω χάριν των παίδων της κοινότητος.

Η κηδεία της μεταστάσης εγένετο την επομένην του θανάτου 24 του μηνός μετά πολλής της επιβλητικότητος, απονεμηθεισών εις τον νεκρόν αυτής πασών των υπό του κανονισμού της Κοινότητος οριζομένων ως μεγάλης δωρητρίας τιμών. Λόγον κατάλληλον τη περιστάσει εξεφώνησε ο εκ των καθηγητών του ενταύθα Γυμνασίου αιδεσιμώτατος Ιωάννης Κ. Σιώπης.

Έτσι ο Γεώργιος Τιόλης δωρίζει το οικόπεδο με σκοπό να γίνει Σχολείο για τα παιδιά των Κοζανιτών.

Ποιος ήταν όμως ο Γεώργιος Τιόλης ;

Γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1866 και πέθανε το 1942.Διέθετε μεγάλη κτηματική περιουσία.

Στις 23 Νοεμβρίου 1914 όπως προαναφέραμε δώρισε στην κοινότητα Κοζάνης 1,5 στρέμμα Αυλαγά στη μνήμη της μητέρας του για να ανεγερθεί Δημοτικό Σχολείο.

Στις 27-5 1931 έστειλε δήλωση στον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Κοζάνης ότι δωρίζει 3000 τ.μ. οικόπεδο και 50000 δραχμές για ανέγερση Ορφανοτροφείου. Στην έκταση αυτή έχουν ανεγερθεί το Διδακτήριο του Σχολείου και ο παιδικός σταθμός.

Το σχετικό πρακτικό αποδοχής της δωρεάς στη μνήμη της μητρός του ,που είναι καταχωρημένο στο βιβλίο Πρακτικών της Εφορείας του Σχολείου υπ’ αυξ. Αριθμ. 20 με ημερομηνία 24-9-1914 στο οποίο αναφέρεται:

«Προεδρεύοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φωτίου η Εφορεία συνήλθεν εις συνεδρίασιν τη ορισμένη αιθούση σήμερον 24η παρόντος μηνός ημέραν Τετάρτην και ώραν 9ην π.μ. παρόντων των μελών Γεωργίου Μάνου και Αστερίου Παπαργυρούδη.

Κατά την συνεδρίασιν ταύτην ανεγνώστη το από 23 παρόντος μηνός δωρητήριον έγγραφον του κ. Γεωργίου Σπυρίδωνος Τιόλη δι ου γνωρίζει ότι αποβιωσάσης της μητρός του δωρείται τη Κοινότητι προς τιμή και μνήμην αυτής εν και ήμισυ στρέμμα Αυλαγά παρά την οικίαν του κείμενον, επί εκφραζομένη υπ’ αυτού επιθυμία ίνα χρησιμεύση δια ίδρυσιν Δημοτικής Σχολής.

Αποδεκτού δε γενομένου του ειρημένου εγγράφου εγένετο συζήτησις περί απονομής τιμών τη μεταστάση καθ’ ήν απεφασίστη να σταλή εις τον δωρητήν κ. Γεώργιον Σπ. Τιόλην ευχαριστήριον έγγραφον και συνοδεύσωσι την εκφοράν του λειψάνου της μακαρίτιδος οι μαθηταί όλων των εκπαιδευτηρίων μετά των καθηγητών και διδασκάλων».  

Τα Δημοσιεύματα για τις δωρεές του Τιόλη συνεχίζονται έτσι διαβάζουμε στην εφημερίδα «Βόρειος Ελλάς» το 1939  με τον τίτλο:

ΕΥΕΡΓΕΣΙΑΙ Ο κ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΤΟΛΙΟΣ. Η ΝΕΑ ΔΩΡΕΑ ΤΟΥ

Ο ευεργέτης της Πόλεως κ. Γεώργιος Σπυρίδωνος Τιόλιος δι’ επιστολής του προς τον κ. Δήμαρχον Κοζάνης δωρείται και πάλιν προς τον Παιδικόν Σταθμόν 60 πλήρεις κλίνας μετά των κλινοσκεπασμάτων αυτών, προς συμπλήρωσιν προηγουμένης δωρεάς.

-Αι από της εποχής της Τουρκοκρατίας ακόμη αρξάμεναι δωρεαί του αξίου Πολίτου Κοζάνης κ. Γεωργίου Σπυρίδωνος Τιόλιου είναι πολλαί και άξιαι ιδιαιτέρας μνείας.

Η δι’ ιδίαις του δαπάναις κατασκευή του Συντριβανιού Δημισκή της πηγής (Καμάρας) του Αγίου Αθανασίου και της Γέφυρας των Παλαιών Σφαγείων είναι τα γνωστότερα έργα Κοινής ωφελείας τότε και σήμερον ακόμη.

Η κατά το έτος 1914 δωρεά του δύο χιλιάδων περίπου (2.000) τετραγωνικών μέτρων οικοπέδου του, εις μνήμην της μητρός του Ελένης προς ανέγερσιν εν τη συνοικία του Διδακτηρίου, συμπληρωθείσα δι’ ετέρων χιλίων (1.000) περίπου τετραγωνικών μέτρων, προς συμπλήρωσιν του περιβόλου του ανεγερθέντος Εκπαιδευτηρίου, έλαβε σάρκα και οστά, και το Μέγαρον ήδη του Γυμνασίου Θηλέων κοσμεί την προς τιμήν του ευεργέτου ονομασθείσαν παρά του Δήμου οδόν Γεωργίου Σπυρίδωνος Τιόλη.

Κατά το έτος 1917-18, εποχήν καθ’ ην λόγω της εμπολέμου καταστάσεως και της επιστρατεύσεως, ο πληθυσμός της πόλεως λιμώττει, ο Γεώργιος Σπυρίδωνος Τιόλης διανέμων αυτούσιον σίτον, εις τας αποροτέρας των οικογενειών, εκ της Γεωργικής του παραγωγής , αμέσως κατά τον αλωνισμόν.

Συνεχίζων δωρείται τρεις χιλιάδας (3.000) τετραγωνικών μέτρων οικοπέδου προς ίδρυσιν Παιδικού Σταθμού εν Κοζάνη και καταθέτει ποσόν πεντήκοντα χιλιάδων (50.000) ως πρώτον οβολόν, δια την επίτευξιν του σκοπού.

Εγκριθείσης αρμοδίως της ανεγέρσεως του Παιδικού τούτου Σταθμού σπεύδει και καταθέτει ετέρας πεντήκοντα χιλιάδας (50.000) δραχμάς υπέρ του σκοπού αυτού, και μεθ’ ικανοποιήσεως παρακολουθών την πρόοδον των εργασιών της ανεγέρσεως των Κτιρίων του Παιδικού Σταθμού Κοζάνης, προσφέρει 60 πλήρεις κλίνας  μετά των σχετικών κλινοσκεπασμάτων αυτών.

Δωρεαί υπερβαίνουσαι το εκατομμύριον (1.000.000) εάν προχείρως επιχειρήση τις να εκτιμήση ταύτας.

Ποία όμως η έκτασις της απ’ ευθείας εξασκουμένης παρ’ αυτού Φιλανθρωπίας ,είναι άγνωστος, διότι ασκεί ταύτην Χριστιανικώτατα, και δεν επιτρέπεται να μανθάνη η αριστερά του τι ποιεί η δεξιά αυτού.

Αυτός εν συντόμω σκιαγραφία, ο Γεώργιος Σπύρου Τιόλιος, ο ταπεινός πολίτης της Κοζάνης, ο σεμνός, ο τίμιος, ο αγνός Πατριώτης.

Του ανήκει δικαιωματικώς, πάσα τιμή ,έπαινος και ευγνωμοσύνη ,υπέρ πάντα άλλον ευεργέτην της πόλεως[1].

Σε πρακτικό της 14ης Μαρτίου 1922 αναφέρεται ότι ο Γ. Τιόλης παραχωρεί τόπο της παρακείμενης ιδιοκτησίας του για να χτιστεί το παρεκκλήσιο του Αγίου Μιχαήλ στη Βόρεια πλευρά του Αγίου Κωνσταντίνου. Χαρίζει χρυσοκέντητες στολές και πλάκες χρυσές σε πολλές εκκλησίες.

Κληροδοτεί την πλούσια βιβλιοθήκη του στο Δήμο Κοζάνης για την οποία χρειάστηκε διάστημα ενός μηνός για να μεταφερθεί με χαμάλα (ανοικτό κάρο).

Ο Γεώργιος Τιόλης πέθανε ανύπαντρος το 1942 μη αφήνοντας απογόνους όταν  βρισκόμασταν στην διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής. Ζούσε το τελευταίο διάστημα της ζωής του με την οικογένεια του αδερφού του Αθανάσιου και της  νύφης του Σάνα Τιόλη στο ίδιο σπίτι η οποία και τον φρόντιζε. Η προσφορά του Τιόλη όμως ήταν τεράστια σε βάθος χρόνου.

Η εγγονή του Άννα Ρεπανά αναφέρει γι αυτόν στο βιβλίο της:…ου Γιώρ’ς τ’ Τιόλ’ απού’ χιν κι αυτός κτήματα πουλλά κι τσιουφλίκια στα χουργιά,όλου τουν κιρό έφτκιανιν καλουσύνις  κι πάντριβιν τα φτουχά τα κουρίτσια.Μοίραζιν στιάρ’ απ’ τ’ αλώνι τ’ στουν κόζμου κι έχτ’τζιν σκουλειά,δρόμ’,πηγάδια,γέφυρις,’ν ικκλησιές,ένα κιαμέτ’ βιργισίις έφκιανιν.

Ο Γεώργιος Τιόλης, αυτός ο απλός  Κοζανίτης δεν σκέφτηκε τα χρόνια εκείνα το προσωπικό και ατομικό του συμφέρον αλλά το συμφέρον της πόλης του και ιδιαίτερα σχεδίασε και βοήθησε τα παιδιά της πόλης με το λαμπρό οικοδόμημα που κατασκευάστηκε και φιλοξενεί μέχρι σήμερα το Σχολείο μας.

Σε δημοσίευμα της εφημερίδος «Βόρειος Ελλάς» του 1928 ο τότε Διευθυντής του Προτύπου Δημοτικού Σχολείου Γεώργιος Παπαδέλης που λειτουργούσε στον κάτω όροφο σε συνέντευξή του επισημαίνει τα προβλήματα που τότε αντιμετώπιζε;

Ότι δηλαδή πρέπει να αποπερατωθεί την άνοιξη του 1929 η Δυτική πλευρά του διδακτηρίου. Χαρακτηρίζει το σχολείο ως το φτωχότερο σχολείο. Αναφέρει ότι «τα έσοδα από το Δήμο και τις ελάχιστες εισφορές των παιδιών δεν επαρκούν για να καλύψουν την καύσιμο ύλη και τα γενικά έξοδα. Από το 1927 σταμάτησε κι από την πλευρά της Μητρόπολης επιχορήγηση του Σχολείου και η οικονομική κατάσταση έγινε χειρότερη».Αναφέρει επίσης την έλλειψη προσωπικού! Είναι λέει 3 δάσκαλοι και ο τέταρτος μετεκπαιδεύεται στο Παρίσι!

Μας λέει ότι στο σχολείο δεν έγιναν μαθήματα για 15 μέρες λόγω του δάγκειου πυρετού.

Κλείνει τέλος την συνέντευξη με την ευχή ο Γεώργιος Τιόλης να συμπληρώσει το καλό και να δωρίσει και τον κήπο (το οικόπεδο του σημερινού παιδικού σταθμού) ώστε να μεγαλώσει η αυλή του Σχολείου.

Στο κείμενο υπάρχει η περιγραφή των αιθουσών με τα θρανία βελτιωμένου τύπου τον κλασικό μαυροπίνακα, την έδρα τις κρεμάστρες για τα καπέλα των παιδιών. Περιγράφονται επίσης οι τοίχοι με τις εικόνες των ηρώων και η καθαρίστρια με τη σκούπα στο χέρι[2].
Σήμερα η πόλη μας στο πρόσωπό του τιμά τους δωρητές που πέρασαν απ’ αυτή και πρόσφεραν απλόχερα στην εκπαίδευση και όχι μόνο ό,τι είχε ο καθένας.

Σήμερα αυτούς τους δωρητές τους έχει τόσο ανάγκη η πόλη μας και η χώρα. 

[1]Δ.Χ. Βόρειος Ελλάς, Κυριακή, 29 Ιανουαρίου 1939,Φύλλο 605, σ.4

[2] Το Πρότυπον του Διδασκαλείου Κοζάνης. Βόρειος Ελλάς, Κυριακή 25 Νοεμβρίου 1928,σ.1.

(Από την ομιλία του διευθυντή του σχολείου κ. Γάγαλη Ηλία, με τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από τη λειτουργία του σχολείου – Mε αφορμή την αυριανή γιορτή των Τριών Ιεραρχών – Τη μέρα αυτή τιμώνται οι δωρητές της πόλης)