[…]
Και στην Πρεσλάβα στάθηκε κι ήρθε κι από την Πρέσπα,
τον τόπο το νησόχτιστο και σα ζωγραφισμένο,
στην λίμνη την αξέχαστη με τα δασιά λιβάδια,
με τα μεγάλα τα βουνά τα λογγωμένα γύρω
[…]
Κ. Παλαμάς. (1910). Η φλογέρα του Βασιλιά με την Ηρωική τριλογία,
Πρόλογο κι Επίλογο. Αθήνα: τυπ. Εστίας
Αν έρθεις με μια ανάσα θα σε ταξιδέψω στην γη που ενώνει δύο μικρές γλυκές θάλασσες!
Το λευκό σου φόρεμα θα σύρεις στις μουσκεμένες άκρες τους, τα ακροδάχτυλα σου θα βουλιάξουν εκεί που φυτρώνουν τα καλάμια και βρίσκουν καταφύγιο γλυκόλαλα πουλιά. Μην αφήσεις τους κατακτητές να σε αγγίξουν, Βούλγαρους, Νορμανδούς, Αλαμανούς, Φράγκους, Σέρβους και Οθωμανούς. Με την «ψυχή στο λαιμό», σύρσου μέσα στης λίμνης τα ασκηταριά, τυλίξου τα πέπλα της νύχτας.
Αυτός που οι θεοί δεν άφησαν να ζήσει στο παλάτι τους θα σου δώσει να πιεις κρασί απ’ το ποτήρι του. Με μέθη κυκλωτική, ξυπόλυτη θα περπατήσεις στα μακεδονίτικα μονοπάτια, θα ανταμώσεις άλλες βυζαντινές κυράδες και κουρασμένη θα ξαποστάσεις στην Βασιλική του Αγίου Αχιλλείου.
Μην σε τρομάξουν οι ντουφεκιές, δεν ήταν για λίγο και οι κυνηγημένοι δεν έφυγαν. Όταν το νερό θα κυλίσει από το φούσκωμα της μέρας και καθαρίσει τα κόκκινα σεντόνια, ενώσου με το μπουλούκι της προσφυγιάς που έρχεται, από παντού. Μοιράσου το ψωμί τους, πιες από το τραγούδι τους: τον πόνο, τον έρωτα, τον θάνατο. Χόρεψε, ενώσου στον ρυθμό, ψηλάφησε τον χώρο και τον χρόνο. Ένας κοινός τόπος: η καρδιά μας.
Έλα!Σε περιμένω στο τσαρδάκι μου που στέκει ακόμα, να σε τρατάρω γλυκό του κουταλιού και καφέ πικρό!
Ταξιδιωτική οδηγία, της Ζαχαρούλας Καρακωσταντή
Το παρελθόν που αγγίζει το παρόν και «ουτοπεί» το μέλλον αποτυπώνεται σε κάθε πτυχή του κοινωνικού, όπως και των πολιτικών, οικονομικών και καλλιτεχνικών
δράσεων που το προσδιορίζουν. Κάθε παρόν εμπεριέχει τον δικό του ορίζοντα
προσδοκιών, που συγκροτείται από μια μελλοντικότητα του παρελθόντος. Η
σκιαγράφηση του παρελθόντος, μέσα από ρητορείες και προπαγανδιστικές ικεσίες,
αποτελεί υπόδειγμα αντι-δεοντολογικό και αυθαίρετο. Στην παρούσα εικαστική
πρόσκληση συμμετείχαν καλλιτέχνες, για να ενεργοποιήσουν τρία αγροτόσπιτα της
οθωμανικής περιόδου, στον Λαιμό και στον Μηλιώνα Πρεσπών.
Δράση πρώτη: Κατώι
Στον Λαιμό, το παλαιότατο διπλό σπίτι, πλατυμέτωπο με ανοιχτό το χαγιάτι του, συνδέει το παρόν με το παρελθόν, ως προσείκουσα, άχρονη και άτυπη μορφή σύζευξης. Η μορφή, στο σύμπλεγμα των δύο αγροτικών σπιτιών της οικογενείας
Παπαφωτίου στον Λαιμό Πρέσπας, είναι αφοπλιστικά απλή, προερχόμενη από την
τοπική, αυτοσχέδια, εμπειρική αντιμετώπιση των στοιχειωδών αναγκών των οικιστών
του. Κάτω οι στάβλοι, πάνω οι οικίες.
Στα πλαίσια της συγκεκριμένης δράσης, αναζητήθηκε ο κοινός τόπος του αρχέγονου, σε έναν τόπο «διάμεσο», σε μια έρευνα έκφρασης και έκφανσης της βαλκανικής πολυπολιτισμικότητας. Η αλληλεπιδραστική βιωματική δράση μετάβασης από τον κοινό τόπο, στον κοινό χώρο, στο κατώι, στο περιορισμένο και το απέραντο των λιμνών, έδωσε τη δυνατότητα να διερευνηθεί πώς η εξιστόρηση και η μαρτυρία μετατρέπεται σε διήγηση, πώς το κουκλοθέατρο συναντά τα εικαστικά, πώς η ζωγραφική μπορεί και να μην εκτεθεί.
Όποιος καλλιτέχνης ένιωσε ως «καθημαγμένος ερασιτέχνης του πραγματικού» (Ν. Καρούζος) προσέφερε το έργο του, σε μία καταγραφή ιεροτελεστική, μπροστά σ’ ένα καλαμένιο, αυτοσχέδιο κρεβάτι, ένα ελάφι και τον κλέφτη των ονείρων στο κατώι. Τα εικαστικά έργα υπερέβησαν το καθεστώς της εικονικότητας, μέσα από την ομοιόμορφη καταγραφή.
Σε σύνολο των τριάντα καλλιτεχνών, έδρασαν συναισθησιακά επί τόπου δεκαέξι. Το εργαστήριο σχεδίου συμπερίληψης οργανώθηκε από τον ζωγράφο Χρήστο Αλαβέρα.
Δράση Δεύτερη: Θεανώ άνωθεν του στίχου
Την Πέμπτη 29 Ιουλίου 2021, στις 6 μ.μ., στα αγροτικά σπίτια των
Αναστάσιου Βλαχόπουλου και Χρήστου Παπαφωτίου, στον Λαιμό,
παρουσιάστηκε το podcast της Σοφίας Αντωνακάκη για την ιστορία της Θεανούς
Μπακούση, κάτοικου Λαιμού, με καταγωγή από τον Μηλιώνα Πρεσπών, και η οποία κατέφυγε το 1949 –στο τέλος του ελληνικού εμφυλίου πολέμου– σε παιδούπολη στην Πολωνία. Επέστρεψε στις Πρέσπες το 1960.
Στο podcast της Σοφίας Αντωνακάκη, το οποίο
συμμετέχει στο 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (https://www.filmfestival.gr/el/news/27583-to-neo-tmima-podcast-tou-23ou-festival-dokimanter-thessalonikis), η Θεανώ αφηγείται το πηγαινέλα της ζωής της, με
πρόλογο από τη Σοφία Αντωνακάκη και ιστορικό σχολιασμό από τον Ανδρέα Ανδρέου,
Καθηγητή στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, στο Πανεπιστήμιο Δυτικής
Μακεδονίας.
Ο ποιητής Γιώργος Δελιόπουλος ποιητικά ορμώμενος εξετέθει, μέσα από την ηχητική ποιητική μεταστοιχείωση του podcast, σε «Φωνή βοώντος της Θεανούς». Ξεκίνησε μία πορεία μέχρι το καταρρέον, πατρικό της αγροτόσπιτο, στον Μηλιώνα. Οι παριστάμενοι εξοστράκισαν, έσπασαν με λιθοβολισμό το ζωγραφισμένο πάνω σε γυαλί έργο της Γλύκας Διονυσοπούλου, που ήταν ενταγμένο στην εικαστικοηχητική παρέμβαση Θεανώ άνωθεν του στίχου.
Ο συντονισμός των δράσεων ήταν του Τρίτου Εργαστηρίου Ζωγραφικής, της Σχολής Καλών Τεχνών Φλώρινας (Π.Δ.Μ.) και υλοποιήθηκαν από 25 Ιουλίου έως 30 Ιουλίου 2021, στις δυο μικρές θάλασσες των Πρεσπών.
Αλληλεπιδραστής: Χάρης Κοντοσφύρης
Ομάδα Συντονισμού: Σοφία Αντωνακάκη, Ζαχαρούλα Καρακωνσταντή
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Χρήστος Αλαβέρας, Κωνσταντίνος Αμπατζής, Κατερίνα Αναστασίου, Άννα-Ανδρομάχη Ανδρέου, Σοφία Αντωνακάκη, Πετρίνα Βάσσου, Μαριάνθη Βαφκαλή, Γιώργος Δελιόπουλος, Μαρία Διαμαντίδου, Χρήστος Δηνόπουλος, Γλύκα Διονυσοπούλου, Τζούλη Ζωγράφου, Χάρης Κοντοσφύρης, Ζαχαρούλα Καρακωνσταντή, Κατερίνα Καρούλια, Βασίλης Κελεπούρης, Πλάτωνας Κουρής, Σοφία Λεωνίδου, Σερένα Μπυλιγκμπάση, Βασίλης Μουμουλίδης, Γιώργος Πανταζής, Νικολίνα Προσελέντη, Αλεξάνδρα Σαμπαλή, Φεβρωνία Σαρούκου, Βασίλης Σέντζας, Δώρα Σιαφλά, Λητώ Στρατηγοπούλου, Τζίνα Τσιτσέρη, Ευσταθία Φαρμασώνη, Άννα Χατζηδημητρίου, Μάγδα Χριστοπούλου.
