«Ένα παιδικό βιβλίο σαφέστατα βοηθά την ιστορική μνήμη να λάβει νέα πνοή στα χέρια των μικρών αναγνωστών» – Συνέντευξη της Αλεξίας Βόγδου για το βιβλίο «Το παιδί και ο παπαγάλος. Το τελευταίο καλοκαίρι στη Σμύρνη»

Κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Παρέμβαση το δεύτερο παιδικό βιβλίο της Αλεξίας Βόγδου με τίτλο: «Το παιδί και ο παπαγάλος. Το τελευταίο καλοκαίρι στη Σμύρνη». Πρόκειται για μια ευφάνταστη και καλογραμμένη παιδική ιστορία που μεταφέρει τους μικρούς αναγνώστες στη Σμύρνη και στα ζοφερά γεγονότα που σημάδεψαν το τέλος της. Μέσα από την ιστορία του μικρού Αρσένη και του καλύτερού του φίλου, του Φρίξου του παπαγάλου, τα παιδιά γνωρίζουν αυτό το τόσο βαρυσήμαντο ιστορικό γεγονός για τον ελληνισμό, ενώ τα βοηθά να προβληματιστούν πάνω σε ζητήματα παρόμοιας θεματικής.

• «Το παιδί και ο παπαγάλος – Το τελευταίο καλοκαίρι στη Σμύρνη», ο τίτλος του δεύτερου παιδικού σας βιβλίου· πόσο εύκολο ήταν να εντάξετε στο πλαίσιο μιας παιδική ιστορίας ένα τέτοιο βαρυσήμαντο ιστορικό γεγονός, όπως η Μικρασιατική καταστροφή;

Θεωρώ πως είναι αρκετά δύσκολο να περιγραφούν τραγικά γεγονότα της ιστορίας μας μέσα από παιδικά αναγνώσματα. Πιστεύω πως η παιδική λογοτεχνία εκτός από την ψυχαγωγία έχει και μια επιμορφωτική και διαπαιδαγωγική προέκταση. Σε αυτό το πλαίσιο προσπάθησα γράφοντας το βιβλίο -με κάθε σεβασμό στην ιστορική μνήμη- να παρακινήσω τους μικρούς αναγνώστες, ώστε να αναπτύξουν προβληματισμούς ,να δημιουργήσουν τις δικές τους εικόνες, να διαχειριστούν τα γεγονότα. Άλλωστε σήμερα έχουμε έναν πόλεμο στον Ευρωπαϊκό χώρο και η τραγική ιστορία της Μικρασιατική καταστροφής αποκτά νέα επικαιρότητα.

• Πώς ξεδιπλώσατε στο μυαλό σας την ιστορία του μικρού Αρσένη και του καλύτερού φίλου, του Φροίξου του παπαγάλου;

Καθότι και εγώ μητέρα βλέπω πως τα παιδιά αγαπάνε τα ζώα και συνήθως έχουν κατοικίδια. Σκέφτηκα λοιπόν πως η ιστορία του πρωταγωνιστή με αγαπημένο φίλο έναν παπαγάλο, θα έκανε το ανάγνωσμα πιο οικείο, καθώς τα παιδιά ταυτίζονται με τους ήρωες και πλάθουν δικές τους ιστορίες. Πιο συγκεκριμένα, ο παπαγάλος αποτέλεσε την κεντρική ιδέα της μυθοπλασίας. Ξεκίνησα να πλάθω την ιστορία με βάση τις περιπέτειες που ζούσε ο Αρσένης στη Σμύρνη μαζί με τον παπαγάλο του ο οποίος μπορούσε να μάθει ξένες γλώσσες, να τραγουδήσει ανατολίτικους σκοπούς, να κάνει σκανταλιές! Ουσιαστικά, πρόκειται για τον καλύτερό του φίλο. Επιπλέον, ο παπαγάλος έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη ζωή του Αρσένη διότι αποτέλεσε τον κρίκο που τον ένωνε με την αγαπημένη του πατρίδα. Θα λέγαμε ήταν η ζωντανή θύμηση όχι μόνο της Σμύρνης αλλά και της παιδικής του ηλικίας.

• O Αρσένης ενήλικας πια επέστεψε στη Σμύρνη επαναπροσδιορίζοντας την εκεί παρουσία του και νιώθοντας ταυτόχρονα μία ανακούφιση· ποιο ήταν το μήνυμα που θέλατε να περάσετε επιλέγοντας αυτό το τέλος;

Προσπαθώντας να γιατρέψει τις πληγές του ξεριζωμού και του βίαιου αποχωρισμού από την οικογένεια του, η επιστροφή του Αρσένη στα πάτρια εδάφη λειτουργεί σαν μία εσωτερική εξομολόγηση με σκοπό την κάθαρση. Ο Αρσένης επιδιώκει την λύτρωση από τις σπαρακτικές στιγμές που βίωσε στην προκυμαία και μετέπειτα στην ζωή του καθώς έμεινε τελείως ορφανός. Και η λύτρωση αυτή επέρχεται διαβαίνοντας το μονοπάτι της συγχώρεσης. Η νοσταλγία, ο πόνος για την επιστροφή στην πατρίδα είναι παράλληλα και μια κινητήριος δύναμη που ώθησε τελικά τον Αρσένη όχι μόνο να επιβιώσει αλλά και να διαπρέψει πετυχαίνοντας τους υψηλούς στόχους που είχε θέσει στην ζωή του. Σαν ένας άλλος Οδυσσέας, ολοκληρώνει το ταξίδι αυτό κρατώντας τις παιδικές θύμησες που απαλύνουν τον πόνο του ξεριζωμού.

• Ούσα και η ίδια μητέρα, πιστεύτε πως τα παιδιά σήμερα έχουν γνώσεις για την ιστορία του τόπου τους; Ενδιαφέρονται να μάθουν;

Διαβάζοντας διάφορες εκθέσεις σχετικά με το θέμα ανακαλύπτουμε πως οι γνώσεις των παιδιών σε θέματα τοπικής ιστορίας είναι περιορισμένες. Η Ιστορία δυστυχώς θεωρείται από τα περισσότερα παιδιά κάπως βαρετό μάθημα. Πολλά παιδιά αναρωτιούνται γιατί να διαβάζουν Ιστορία και πώς γεγονότα που έγιναν πριν από πολλά χρόνια θα φανούν χρήσιμα στη ζωή τους. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες ένταξης της τοπικής ιστορίας στο σχολείο. Εδώ εμπλέκονται πρωτίστως οι εκπαιδευτικοί, το οικογενειακό περιβάλλον καθώς και διάφοροι φορείς ,οι οποίοι ο καθένας από την μεριά του θα μεταδώσει εκείνες τις γνώσεις στα παιδιά ώστε να διαμορφώσουν ιστορική συνείδηση, κριτική στάση, να καλλιεργηθεί το ενδιαφέρον για τον τόπο και να αποτελέσει μια γέφυρα ανάμεσα στην γενική Ιστορία και τη συλλογική μνήμη. Η φράση του Θουκυδίδη, «Η ιστορία είναι φιλοσοφία μέσω παραδειγμάτων» νομίζω αποδίδει την σημασία της Ιστορίας και τον ρόλο της στο διδακτικό πρόγραμμα. Η ανάγνωση ενός παιδικού βιβλίου σαφέστατα βοηθά την ιστορική μνήμη να λάβει νέα πνοή στα χέρια των μικρών αναγνωστών καθώς θα τους δώσει την ευκαιρία να ταυτιστούν, να βιώσουν τα γεγονότα μέσα από μια άλλη διάσταση-αυτή του λογοτεχνικού βιβλίου.

• Η εικονογράφηση είναι χαρακτηριστική σε κάθε βιβλίο, πολύ περισσότερο σε ένα παιδικό βιβλίο. Πόσο βοήθησε η εικονογράφηση στην «ενσάρκωση» της δική σας ιστορίας;

Σε ένα παιδικό βιβλίο η εικονογράφηση αντικατοπτρίζει όλες εκείνες τις λεπτομέρειες που κρύβουν οι σελίδες, την αύρα που αποπνέουν οι λέξεις. Η αγαπητή κ. Θεοδώρα Παπαβασιλείου-Βίκα κατάφερε να αποτυπώσει το ανέμελο παιδικό βλέμμα του Αρσένη, το χαμόγελο της Εζενί, την αγωνία του πατέρα, τα συναισθήματα που ένιωθαν οι χαρακτήρες του βιβλίου. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά διαβάζοντας μπορούν να ψηλαφίσουν με τα δικά τους μάτια τους όσα ξετυλίγονται μέσα στις σελίδες του βιβλίου. Η εικονογράφος χρησιμοποίησε διάφορες τεχνοτροπίες όπως: απλοποιημένος ρεαλισμός , με κλίση προς την καρικατούρα και επιρροές από την αγιογραφία. Εστίασε στα ζωντανά χρώματα και τις απλοποιημένες μορφές των προσώπων αποδίδοντάς τις με πραγματικό τρόπο, ώστε να γίνονται ευκολότερα αντιληπτές και να ανοίγει έτσι ένας διάλογος ανάμεσα στο βιβλίο και τα παιδιά.

Συνέντευξη στη Φιλιώ Μπτούρη