Υψηλή Γέφυρα Σερβίων , ιστορικό ιντερμέδιο μετά οδύνης – Λεπτομέρεια από φωτογραφία κατασκευής 1974-1975 (Του Νίκου Μπουκουβάλα)

Αν παρατηρήσουμε δεξιά είναι η παλιά μικρή μεταλλική γέφυρα του ποταμού η οποία κατακλύστηκε και βυθίστηκε με τη δημιουργία της λίμνης , δηλαδή κάτω απ τη σημερινή Νεράιδα . Η προκάτ μπετόν οριζόντια δοκός που βλέπουμε πριν την τοποθέτηση της , ή μία παρόμοια , στηρίχθηκε μεταξύ της 6ης και 7ης κολόνας/βάθρου και συνδέθηκε με τους ορατούς μεταλλικούς τένοντες/συρματόσχοινα . Αυτοί στο συγκεκριμένο τμήμα σήμερα έχουν οξειδωθεί σε τέτοιο βαθμό που μείωσε αρκετά την ελαστικότητα της Γέφυρας και την δυνατότητα επαναφοράς της στην οριζόντια διεύθυνση κατά επίπεδο .

Σήμερα αποδίδεται σε πρωτογενή κατασκευαστική αστοχία του 1973-1975 που παρήγαγε φωλιά νερού πλησίον των ιμάντων και εντός του μπετόν , απ’ την οποία προκλήθηκε η οξείδωση επί δεκαετίες και η καταστροφή τους . Σαφώς και σίγουρα όμως αποδίδεται στην παντελή έλλειψη μελέτης και συντήρησης εδώ και 50 χρόνια .

Απ’ το ιστορικό του έργου :

Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1960 ξεκινά η έρευνα για εκμετάλλευση της υδατόπτωσης προς παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στον ποταμό Αλιάκμων στην περιοχή του χωριού Πολύφυτο . Προ του 1940 είχε εκπονήσει πρωτότυπη διατριβή για το ίδιο θέμα ο Σερβιώτης Κίμων Κοεμτζόπουλος στο Πολυτεχνείο της Γκρενόμπλ στη Γαλλία .

1 ) Η έναρξη της εφαρμογής της ανιχνεύεται προς τα τέλη του 1968 με την άδεια γεωτρήσεων και γεωμελέτης που έλαβε η εταιρεία ΓΕΩΕΡΕΥΝΑ . Η εργασία της μελέτης ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 1970 .

2 ) Λίγο πριν τον Οκτώβριο 1970 : οι πανίσχυρες κατασκευαστικές εταιρείες
α . Οδών και Οδοστρωμάτων και
β , Ε.Δ.Ο.Κ Ε.Τ.Ε.Ρ
ως ανάδοχοι του έργου κατασκευής του Φράγματος έφτιαξαν δίπλα στο Πολύφυτο τα γραφεία της κοινοπραξίας και τον οικισμό της Δ.Ε.Η όπου στεγάστηκε το προσωπικό επιβλέψεως .

Αυτό που λέμε Φράγμα Πολυφύτου ξεκίνησε να κατασκευάζεται τον Οκτώβριο 1970 και ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο 1973 . Είναι ένα σύνθετο τεχνικό έργο που περιλαμβάνει :

Α ) Την κατασκευή της σήραγγας εκτροπής του ποταμού Αλιάκμων με σκοπό να εκτρέψει τα νερά απ’ τη φυσική τους κοίτη . Με το έργο αυτό μπόρεσε να γίνει σε στεγνή κοίτη το οριακό ανάχωμα που οδήγησε στο χωμάτινο φράγμα Πολυφύτου που έχει ύψος 105 μέτρα πάνω απ τη θεμελίωση του και μήκος 297 μέτρα ,
Β ) τον υπερχειλιστή με τρία θυροφράγματα για περιπτώσεις πλημμύρας ,
Γ ) την υδροληψία που τροφοδοτεί με νερό το εργοστάσιο ,
Δ ) την προσαγωγό σήραγγα διαμέτρου 7.00 – 8.50 μέτρων και μήκους 4.4 km , εκ των οποίων 3.8 km υπόγεια και 0.6 km επιφανειακά , που οδηγεί το νερό απ’ τη διαμορφούμενη τεχνητή λίμνη στο εργοστάσιο ,
Ε ) τη δεξαμενή εκτονώσεως με ρόλο προστασίας και
ΣΤ ) το κατακόρυφο φρέαρ πίεσης στο τέλος της προσαγωγού σήραγγας , όπου το νερό κατακρημνίζεται από ύψος 86 μέτρων και κυλινδρικής /κωνικής διαμέτρου 7 μέτρων , διακλαδίζεται σε τρείς αγωγούς , διέρχεται από σπήλαιο βαλβίδων και πέφτει με τεράστια , αλλά ελεγχόμενη ορμή , στους τρείς υδροστροβίλους 120 ΜW o καθένας . – Μελέτη του έργου Υψηλή Γέφυρα Σερβίων ( 1970 – 1971 ) ,
ΞΕΚΤΕ Α.Ε. – Συνεργάτης Prof. Ing. Riccardo Morandi .

3 ) Στο υπόγειο και εντυπωσιακό εργοστάσιο , τον Υ.Η.Σ Πολυφύτου , μετατρέπεται η μηχανική ενέργεια της υδατόπτωσης σε ηλεκτρική ενέργεια , μεσολαβούντος ενός πανίσχυρου εγκατεστημένου και θωρακισμένου μαγνητικού πεδίου . Τον Ιούλιο του 1971 είναι σε στάδιο κατασκευής .
– Το έργο της μηχανολογικής/τεχνολογικής εγκατάστασης του εργοστασίου μελετήθηκε απ’ την ελβετική εταιρία ΕLECTRO-WATT
– H προμήθεια και εγκατάσταση του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού έγινε από τη γαλλική εταιρία ALSTHOM .
– Η επίβλεψη των εργασιών γίνονταν από κοινού της Δ.Ε.Η και της ΕLECTRO-WATT.
3 ) 1 Οκτωβρίου 1971 ο Στ. Πατακός , συνοδευόμενος απ’ τον Σπ. Μαρκεζίνη , τον υπουργό Γ . Πεζόπουλο και τρεις υφυπουργούς , όλοι τους στη γραμμή της στρατιωτικής χούντας , θεμελίωσε το Φράγμα του Πολυφύτου . Παρόντες επίσης οι πρεσβευτές της Ελβετίας και της Γαλλίας για προφανείς οικονομικούς λόγους .

Με λίγα λόγια έγιναν τα εξής :

– Καλοκαίρι 1971 , με μικρή παροχή του ποταμού τότε, έγινε μια προσωρινή εκτροπή απ’ την κοίτη του μέσω μικρής διώρυγας και κατέστη δυνατή η εκσκαφή των θεμελίων του Φράγματος Πολυφύτου σε βάθος 8 μέτρων από τη φυσική κοίτη του ποταμού Η προστασία του έργου έγινε με πλάκα σκυροδέματος και ογκόλιθους .
– Απρίλιος 1972 , τέλειωσε η κατασκευή της σήραγγας εκτροπής .
– Οκτώβριος 1972 , περατώθηκε ένα τμήμα του Φράγματος Πολυφύτου .
– Οκτώβριος 1972 – Οκτώβριος 1973 έγινε η θεμελίωση και κατασκευάστηκαν τα βάθρα/κολόνες της Γέφυρας πριν τον σχηματισμό της λίμνης τον Οκτώβριο 1973 .
– Οκτώβριος 1973 , ολοκληρώθηκε το Φράγμα , έκλεισε η σήραγγα εκτροπής και άρχισε να σχηματίζεται η τεχνητή λίμνη Πολυφύτου . Το παλιό χωριό της Νεράιδας κατακλύστηκε απ τα νερά και εγκαταλείφθηκε με πόνο απ’ τους κατοίκους του .
– Οκτώβριος 1974 , ο οριζόντιος φορέας ( τα δοκάρια που στηρίζονται στους οριζόντιους προβόλους των βάθρων ) της Γέφυρας έχει πρωτο – κατασκευασθεί και τοποθετηθεί με την κατάλληλη συναρμογή των τενόντων -συρματόσχοινων .

– Aνάδοχος κατασκευής του έργου Υψηλή Γέφυρα Σερβίων ( 1972 – 1974 ) , Κοινοπραξία ΞΕΚΤΕ Α.Ε και ΣΚΑΠΑΝΕΥΣ Α.Τ.Ε

– 1976 η Γέφυρα μας εγκαινιάσθηκε μετά πολλών εντυπώσεων , διθυράμβων , ελικοπτέρων και αλεξιπτωτιστών του Στρατού , ήμουν παρών ως μαθητής της Γ’ Τάξης του Α ‘Δημοτικού Σχολείου Σερβίων .

Η μείωση της ελαστικότητας συν τω χρόνω ήταν επιδεινούμενη με αντίστοιχη αύξηση της επικινδυνότητας . Η μειωμένη ελαστικότητα επέφερε τη συνεχή κρούση των οριζοντίων δοκών με τους εφαπτόμενους οριζόντιους προβόλους των κολονών/βάθρων με αποτέλεσμα τη μερική θραύση και εκτεταμένη ρηγμάτωση των προβόλων . Αυτό επέτεινε και έκανε οξύτατο το πρόβλημα της ευθυγράμμισης , της συνοχής και της ασφάλειας της Γέφυρας .