Η Ελλάδα του Κρασιού – Αμύνταιο: Το Κλίμα, τα Οινοποιεία, οι Ποικιλίες, οι Ετικέτες

Η αμπελουργική ζώνη του Αμύνταιου βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Περιφερειακής Ενότητας Φλώρινας στη Δυτική Μακεδονία. Η Φλώρινα στα ανατολικά συνορεύει με την Πέλλα, στα νότια με την Κοζάνη και την Καστοριά, στα δυτικά με την Αλβανία και στα βόρεια βρίσκεται η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας.

Η τοπογραφία της περιοχής μεταβάλλεται μεταξύ ορεινής, ημιορεινής και πεδινής, από υψόμετρο περίπου 600 μέτρων έως 2.524 μέτρων. Το όρος Βαρνούντας δεσπόζει στα βόρεια μεταξύ των Πρεσπών και της πόλης της Φλώρινας. Το Βίτσι (2.128 μέτρα) χωρίζει τη Φλώρινα από την Καστοριά ενώ το Καϊμακτσαλάν, το τρίτο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας με κορυφή στα 2.524 μέτρα, είναι το φυσικό σύνορο με τη γειτονική Πέλλα. Οι οικότοποι του Καϊμακτσαλάν έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς εκεί συναντάμε διάφορες ποικιλίες δέντρων και πάνω από 150 ομάδες φυτών. Σε αυτό υπάρχει το ομώνυμο χιονοδρομικό κέντρο που συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών. Το Βίτσι και το Καϊμακτσαλάν ανήκουν στο δίκτυο NATURA 2000.

Εκτός από την παρουσία των τριών βουνών στο νομό υπάρχουν έξι φυσικές λίμνες που επίσης αποτελούν σημαντικούς βιότοπους. Στα βορειοδυτικά βρίσκονται οι λίμνες Μικρή Πρέσπα και Μεγάλη Πρέσπα. Στο παρελθόν ήταν ενωμένες. Σήμερα, μια λεπτή λωρίδα γης τις χωρίζει. Η πρώτη στη συντριπτική πλειοψηφία βρίσκεται εντός ελληνικής επικράτειας και ένα μόλις μικρό τμήμα στην αλβανική. Η Μεγάλη Πρέσπα μοιράζεται μεταξύ Ελλάδας, Αλβανίας και Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας. Σε αυτή βρίσκονται αρκετά είδη ψαριών με σπεσιαλιτέ το γριβάδι, ένα μεγάλο ψάρι που συναντάμε αποκλειστικά εκεί. Η αλιεία είναι μια σημαντική δραστηριότητα για τον τοπικό πληθυσμό και στις όχθες της υπάρχει ο παραδοσιακός οικισμός «Ψαράδες». Εκεί, οι επισκέπτες απολαμβάνουν παραδοσιακούς μεζέδες στα καφενεία και στις ταβέρνες, βαρκάδες στη λίμνη, και επισκέψεις στα ασκηταριά, λαξευμένες σπηλιές στα βράχια με θρησκευτικές τοιχογραφίες.

Στα νοτιοανατολικά βρίσκεται ένα πολύ ενδιαφέρον σύμπλεγμα τεσσάρων λιμνών που ενώνονται μεταξύ τους μέσω υπέργειων και υπόγειων διαδρομών. Η λίμνη Βεγορίτιδα και η λίμνη των Πετρών ανήκουν στο δίκτυο NATURA 2000 και βρίσκονται στο Αμύνταιο, ενώ οι μικρότερες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα βρίσκονται νοτιότερα, κοντά στο Σκλήθρο. Η Βεγορίτιδα φθάνει τα 70 μέτρα βάθος και είναι η μεγαλύτερη της περιοχής. Η λίμνη Πετρών φθάνει μόλις τα 3,5 μέτρα βάθος και τροφοδοτεί με νερό τη Βεγορίτιδα, ενώ με τη σειρά της λαμβάνει νερό από τη Χειμαδίτιδα. Η λίμνη Ζάζαρη είναι από τις πιο όμορφες της χώρας, τροφοδοτείται από το ποτάμι του Σκλήθρου και υπόγειες πηγές, ενώ στέλνει νερά στη διπλανή της λίμνη, τη Χειμαδίτιδα.

Το κλίμα του νομού είναι ηπειρωτικό και τα δροσερά καλοκαιρινά βράδια ανακουφίζουν τα φυτά από το καύσο του μεσημεριού. Γενικά, ο νομός είναι από τους πιο ψυχρούς της Ελλάδας με μέση θερμοκρασία που κυμαίνεται στους 11,50ºC. Παρόλα αυτά, το υψίπεδο του Αμύνταιου διαφέρει σημαντικά από εκείνα της Φλώρινας και των Πρεσπών. Οι λίμνες Βεγορίτιδα και Πετρών, κυρίως, και λιγότερο οι Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη λειτουργούν ως δοχεία αδράνειας μετριάζοντας τις ακραίες θερμοκρασίες του χειμώνα και του καλοκαιριού. Επιπλέον, οι υδρατμοί τους προκαλούν συχνές χιονοπτώσεις που προστατεύουν τα φυτά από τις παγωνιές και καθαρίζουν το πεδίο από παθογόνους μικροοργανισμούς.

Το έδαφος στη ζώνη του Αμύνταιου παρουσιάζει επίσης εξαιρετικό ενδιαφέρον τόσο λόγω της σύστασης, όσο και λόγο της υφής του. Πολλά χρόνια πίσω, όλες οι σημερινές καλλιεργούμενες εκτάσεις βρίσκονταν στον πυθμένα μιας ενιαίας λίμνης. Αυτό έχει εμπλουτίσει το χώμα με πολύτιμα άλατα και μεταλλικά στοιχεία που προσδίδουν στα κρασιά μια ορυκτότητα και συνάμα ιδιαιτερότητα. Η πλειοψηφία των εδαφών είναι ελαφριά με υψηλό ποσοστό άμμου. Αυτό συμβάλλει στη δημιουργία πιο αρωματικών κρασιών με περισσότερο φινέτσα και λιγότερη στιβαρότητα. Επιπλέον, η περιοχή φημίζεται για τους παλιούς της αμπελώνες. Υπάρχουν φυτά που ξεπερνούν τον ένα αιώνα ζωής όπως εκείνα που βρίσκονται στον αμπελώνα «Μπαρμπαγιάννης». Σε αυτό συνέβαλε ουσιαστικά η αμμουδερή σύσταση του εδάφους καθώς αυτά είναι αφιλόξενα για το έντομο της φυλλοξέρας που κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του ευρωπαϊκού αμπελώνα στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του επόμενου.

Η αμπελουργική ζώνη ιδρύθηκε το 1972 και είναι πλήρως αφιερωμένη στην ερυθρή ποικιλία Ξινόμαυρο. Είναι η μοναδική ΠΟΠ ζώνη της χώρας που αφορά εκτός από ερυθρά και ροζέ κρασιά ήσυχα αλλά και αφρώδη. Πολλοί είναι εκείνοι που παράγουν από Ξινόμαυρο και λευκά κρασιά (blanc de noirs), χωρίς όμως να μπορούν να φέρουν την ονομασία προέλευσης «ΠΟΠ Αμύνταιο». Άλλες σημαντικές ποικιλίες της περιοχής είναι το Merlot, το Syrah, το Sauvignon Blanc, η Μαλαγουζιά, το Ασύρτικο, το Chardonnay, το Gewürztraminer και άλλες.

Οι επισκέπτες της περιοχής, εκτός από το πανέμορφο φυσικό τοπίο, μπορούν να απολαύσουν υψηλή γαστρονομία στα εστιατόρια της περιοχής, με πιο φημισμένα τη «ταβέρνα του Θωμά» στο Σκλήθρο και το «εστιατόριο Κοντοσώρου» στο Ξινό Νερό. Σημαντικοί οικισμοί του νομού είναι το Νυμφαίο, το Σκλήθρο και το Πισοδέρι που βρίσκεται κοντά στο χιονοδρομικό κέντρου του Καϊμακτσαλάν. Το Νυμφαίο, ένα από τα πιο όμορφα χωριά της χώρας, είναι χτισμένο στα 1.350 μέτρα στο όρος Βίτσι, η αρχιτεκτονική του είναι εντυπωσιακή και το φυσικό περιβάλλον επιβλητικό.

Τοπικά προϊόντα με ιδιαίτερη αξία και φήμη είναι το φυσικό ανθρακούχο νερό «Ξινό νερό», οι γλυκές κόκκινες πιπεριές Φλωρίνης που καταναλώνονται ψητές, γεμιστές και τεμαχισμένες σε σαλάτες και άλλες παρασκευές όπως τα λουκάνικα, και τα όσπρια «γίγαντες» από τις Πρέσπες. Σε όλα τα πιάτα της τοπικής κουζίνας κυριαρχεί το κόκκινο πιπέρι και το μπούκοβο. Οι επίδραση της μικρασιατικής και ποντιακής κουζίνας είναι εμφανής στη περιοχή.