«Αισθάνομαι αδικία για την περιοχή και τον εαυτό μου». Με αυτά τα λόγια περιέγραψε, μιλώντας στην «Κ», τα συναισθήματά του ο Αλέξανδρος Γκαμαγκάρης, πρόεδρος της Ενεργειακής Κοινότητας Πολιτών Εράτυρας, όταν έλαβε την απάντηση από τον ΔΕΔΔΗΕ πως δεν υπάρχει «χώρος» στο δίκτυο για να συνδεθεί η κοινότητα που είχε δημιουργήσει με άλλους 69 συμπολίτες του στην κωμόπολη της Δυτικής Μακεδονίας. Με δυσκολία μπορεί να πιστέψει πως, παρότι έδωσε περίπου 20 χρόνια της ζωής του εργαζόμενος στα εργοστάσια του λιγνίτη, που για δεκαετίες ηλεκτροδοτούσαν την Ελλάδα και συνέβαλαν στην ανάπτυξή της, τώρα που του δίνεται αυτή η δυνατότητα, δεν μπορεί να παραγάγει το δικό του ρεύμα.

«Χρειάζεται σεβασμός γι’ αυτά που προσέφερε αυτή η περιοχή για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών σε όλη την Ελλάδα», σημείωσε, λέγοντας πως επί χρόνια τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι εργάζονταν και ζούσαν μέσα στη σκόνη και στην τέφρα του κάρβουνου. «Με -15 βαθμούς Κελσίου, τρέχαμε το βράδυ στο εργοστάσιο να διορθώσουμε τη ζημιά. Πώς αλλιώς; Δεν θα είχε ρεύμα ο κόσμος; Τώρα αισθανόμαστε παραγκωνισμένοι».

Η Δυτική Μακεδονία βρίσκεται στην πρώτη θέση των εκκρεμών αιτήσεων για ενεργειακές κοινότητες σε πλήθος και ισχύ.

Τα συναισθήματα αντιπροσωπεύουν και αρκετούς άλλους κατοίκους της περιοχής, η οποία βιώνει μια δύσκολη και επίπονη μετάβαση με το σταδιακό κλείσιμο των εργοστασίων λιγνίτη. Μάλιστα, εντοπίζεται το εξής παράδοξο: παρότι αυτά τα νοικοκυριά έχουν μεγάλα ενεργειακά κόστη λόγω του βαρύ χειμώνα και η περιοχή διαθέτει λόγω του λιγνίτη δίκτυα και υποδομές, η Δυτική Μακεδονία βρίσκεται στην πρώτη θέση των εκκρεμών αιτήσεων για ενεργειακές κοινότητες σε πλήθος και ισχύ.

Το παράδοξο της Δυτικής Μακεδονίας

Ολα τα παραπάνω προβλήματα συζητήθηκαν στο Φόρουμ που πραγματοποιήθηκε στην Κοζάνη για τις ενεργειακές κοινότητες και τον ρόλο που αυτές μπορούν να διαδραματίσουν. «Θεωρούμε πως οι ενεργειακές κοινότητες είναι μια σπουδαία ευκαιρία για την περιοχή να κάνει με όρους δικαιοσύνης τη μετάβαση και να αντιμετωπίσει με βιώσιμο τρόπο το ενεργειακό της ζήτημα. Υπάρχουν και το θεσμικό πλαίσιο και τα χρηματοδοτικά εργαλεία, ωστόσο χρειάζεται μια πιο ισχυρή πολιτική βούληση και κοινωνική συμμαχία», σημείωσε ο Λευτέρης Ιωαννίδης, πρώην δήμαρχος Κοζάνης και μέλος του Δικτύου «Οφελος», που αποτελείται από ενεργειακές κοινότητες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα της περιοχής.

Οι ειδικοί αναφέρουν πως πρέπει να κινητοποιηθούν περισσότεροι πόροι, αλλά κυρίως να αυξηθεί η χωρητικότητα του δικτύου που προορίζεται για έργα αυτοπαραγωγής ενέργειας

Οπως διαπίστωσε και ο ίδιος από την προσωπική του εμπλοκή με στόχο τη δημιουργία φωτοβολταϊκού πάρκου που θα έδινε σε ευάλωτα νοικοκυριά φθηνή και πράσινη ενέργεια, «υπάρχει τρομακτικό πρόβλημα με τη χωρητικότητα του δικτύου». Το πάρκο δεν έγινε, όπως είπε, εξαιτίας αυτού του λόγου. «Και αυτό τη στιγμή που στην περιοχή υπάρχουν νοικοκυριά που δεν ζεσταίνονται τον χειμώνα ή ζεσταίνουν ένα μικρό δωμάτιο. Υπάρχουν νοικοκυριά που καίνε οτιδήποτε βρουν με πολύ κακές συνθήκες. Ολοι γνωρίζουμε ότι υπάρχει τεράστιο πρόβλημα και θα είναι ένα στοιχείο που θα συμβάλει στο να μαραζώσει η περιοχή», τόνισε ο κ. Ιωαννίδης. Ο κ. Γκαμαγκάρης αναφέρει αντίστοιχα πως, παρότι η κοινότητα στην Εράτυρα έχει συσταθεί το 2021 και έχει επενδύσει μέχρι σήμερα περίπου 10.000 ευρώ, δεν έχει καταφέρει να συνδεθεί στο δίκτυο προκαλώντας δυσαρέσκεια στα μέλη, τα οποία όπως είπε «ανάβουν» ήδη θέρμανση. «Υπήρχαν χρονιές που χιόνιζε εδώ αρχές Οκτωβρίου».

Η κατάσταση που επικρατεί εμπνέει δυσπιστία για τις ενεργειακές κοινότητες στους κατοίκους, που την ίδια στιγμή βλέπουν στην περιοχή να χρηματοδοτούνται και να ολοκληρώνονται μεγάλα πάρκα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας από ελληνικούς και ξένους ομίλους. «Είναι γεγονός ότι δίνεται προτεραιότητα στα πολύ μεγάλα έργα ΑΠΕ. Εχουμε πολύ μεγάλες επιχειρήσεις που εγκαθιστούν έργα ΑΠΕ στις λιγνιτικές περιοχές. Είναι απαραίτητα αυτά βεβαίως. Δική μας σκέψη είναι ότι πρέπει να συνδυαστούν τα πράγματα», τόνισε ο Νίκος Μάντζαρης, αναλυτής ενεργειακής πολιτικής του The Green Tank, προτείνοντας να γίνει αυτό μέσω της μετοχοποίησης μεγάλων έργων ΑΠΕ, στα οποία να συμμετέχουν πολίτες και ενεργειακές κοινότητες. «Δεν γίνεται να επωφελούνται από την ενεργειακή μετάβαση μόνο οι μεγάλες επιχειρήσεις».

Μνημόνια συνεργασίας

Ο νεοεκλεγείς περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας και πρώην βουλευτής της Ν.Δ. Γιώργος Αμανατίδης παραδέχθηκε πως πράγματι μεγάλοι επενδυτές έχουν δεσμεύσει χιλιάδες στρέμματα δημόσιας γης για μεγάλα πάρκα ΑΠΕ, δίπλα σε χωριά, στερώντας τη δυνατότητα στην τοπική κοινότητα να αναπτύξει τα δικά της. Οπως είπε, έφερε σε επαφή τρεις τέτοιους μεγάλους επενδυτές με τον Σύνδεσμο Επενδυτών Φωτοβολταϊκών Δυτικής Μακεδονίας και υπέγραψαν μνημόνια ώστε οι εταιρείες να προβλέπουν μεγαλύτερη ισχύ στον υποσταθμό των φωτοβολταϊκών πάρκων που ετοιμάζουν, ώστε να «κουμπώνουν» χωρίς επιβάρυνση στο δίκτυο τοπικές επενδυτικές δραστηριότητες και ενεργειακές κοινότητες της περιοχής.

Σημειώνεται πως τον Σεπτέμβριο ενεργοποιήθηκε η πρώτη πρόσκληση για έργα αυτοπαραγωγής ενεργειακών κοινοτήτων στις υπό μετάβαση περιοχές από το Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης 2021-2027 ύψους 41,795 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 26,845 εκατ. ευρώ προορίζονται για τις ενεργειακές κοινότητες στις λιγνιτικές περιοχές. Οι ειδικοί ωστόσο αναφέρουν πως πρέπει να κινητοποιηθούν περισσότεροι πόροι, αλλά κυρίως να αυξηθεί η χωρητικότητα του δικτύου που προορίζεται για έργα αυτοπαραγωγής ενέργειας.