Πρόκειται για δύο αλπικές λίμνες σε υψόμετρο 1.730 μέτρων, στις οποίες “καθρεφτίζεται” ο ουρανός της Ηπείρου και η ιστορία ενός τόπου φορτωμένου μνήμες.
Το όνομα «Μουτσάλια» προέρχεται από τη βλάχικη λέξη μουτσάλι, που σημαίνει «βρεγμένο», ενώ η λέξη «Αρένα» έχει λατινικές ρίζες και σημαίνει «αμμώδης τόπος». Οι δύο λίμνες, συνδεδεμένες μεταξύ τους με ένα μικρό ρυάκι, απλώνονται στη βάση της κορυφής Επάνω Αρένα, η οποία “αγγίζει” τα 2.196 μέτρα.
Η δυτική λίμνη βρίσκεται κοντά στις πλαγιές και είναι πιο ρηχή, ενώ η ανατολική –γνωστή και ως κύρια λίμνη Μουτσάλια– έχει περίμετρο περίπου 800 μέτρων και τον χειμώνα παγώνει. Το θέαμα είναι μοναδικό: ο πάγος αστράφτει κάτω από το φως του ήλιου και η σιωπή “σκεπάζει” το τοπίο, με εξαίρεση μόνο το θρόισμα των φύλλων.
Η αλπική λίμνη Μουτσάλια. Nature Drone – Makis Theodorou
Η λαϊκή παράδοση θέλει τις λίμνες «ματιάρες»
Όποιος “καθρεφτιστεί” πολλή ώρα στα νερά τους, λένε, μαγεύεται και χάνεται μέσα στο δάσος. Οι ντόπιοι μιλούν ακόμη για τη «νεράιδα της Αρένας», μια γυναικεία μορφή που εμφανίζεται τα χαράματα του Αυγούστου, με μαλλιά πλεγμένα σε φύλλα οξιάς και πέπλο από ομίχλη. Λένε ότι, όταν πετάει πάνω από τη λίμνη, τα ζώα σωπαίνουν και το νερό αλλάζει χρώμα.
Η πρόσβαση γίνεται από την Αετομηλίτσα Ιωαννίνων ή από το Πευκόφυτο Καστοριάς, μέσα από δασικό δρόμο που το χειμώνα σκεπάζεται από χιόνια, μα το καλοκαίρι προσφέρεται για πεζοπορία.
Η αλπική λίμνη Μουτσάλια. Ο Γράμμος δεν είναι απλώς ένα βουνό. Είναι μια ζωντανή αφήγηση του ελληνικού τοπίου, όπου ο άνθρωπος, η φύση και ο χρόνος συνυπάρχουν Nature Drone – Makis Theodorou
Η φύση στα Μουτσάλια είναι αγνή και σπάνια. Κρίνοι, γεντιανές, φριτιλάριες και δεκάδες είδη ορχιδέας φυτρώνουν γύρω από τις όχθες. Πάνω από 150 είδη πουλιών ζουν στα δάση του Γράμμου –από τον χρυσαετό και τον σφηκιάρη μέχρι τις πετροπέρδικες και τους μπούφους– ενώ στις όχθες κινoύνται τρίτωνες, σαλαμάνδρες και κιτρινομπομπίνες.
Το βουνό είναι πέρασμα για αρκούδες, λύκους, ζαρκάδια και αλεπούδες, αλλά και τόπος σιωπηλής αρμονίας ανάμεσα στη φύση και το παρελθόν.
Οι δύο λίμνες συνδέονται μεταξύ τους με ένα μικρό ρυάκι μήκους περίπου 60 μέτρων.
Τα Μουτσάλια είναι ένας τόπος σχεδόν ανέγγιχτος από τον άνθρωπο. Ένας καθρέφτης όπου αντανακλάται η αγριότητα της φύσης και η μνήμη της ιστορίας
Στον Εμφύλιο, οι λίμνες και τα δάση γύρω τους αποτέλεσαν καταφύγιο για αντάρτες, τραυματίες και άμαχους που προσπαθούσαν να σωθούν. Οι κάτοικοι των γύρω χωριών διηγούνται πως οι αντάρτες έβραζαν χόρτα στις όχθες και χρησιμοποιούσαν το παγωμένο νερό της λίμνης, για να καθαρίζουν τα τραύματά τους.
Ολόκληρος ο Γράμμος κουβαλά τη “βαριά” μνήμη των συγκρούσεων που σημάδεψαν την Ελλάδα στα χρόνια του Εμφυλίου.
Πριν απ’ αυτά, οι νομάδες Βλάχοι ανέβαιναν κάθε καλοκαίρι με τα κοπάδια τους και έστηναν γύρω από τις λίμνες τις πρόχειρες καλύβες τους. Από αυτούς έμεινε το όνομα και το παλιό πανηγύρι της Παναγίας, στις 15 Αυγούστου, όταν οι οικογένειες αντάμωναν με τραγούδια και κρασί. Οι γυναίκες έριχναν φύλλα οξιάς στα νερά για ευλογία και οι άνδρες έστηναν τις φωτιές στις όχθες, «για να θυμούνται το καλοκαίρι», όπως έλεγαν.
