Με τον μεγάλο παραδοσιακό χορό στο προαύλιο του Ιερού Ναού ολοκληρώθηκαν οι εορταστικές Ακολουθίες ‘’Θεοφάνεια 2017 στην Ενορία του Αγίου Διονυσίου Βελβεντού’’ της Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης.
Του παραδοσιακού χορού (6-1-2017) προηγήθηκαν οι λειτουργικές Ακολουθίες της Εκκλησίας (Όρθρος και Θεία Λειτουργία) στον Ιερό Ναό. Οι συμμετέχοντες στο χορό αποτελούν μέρος του εκκλησιάσματος. Είναι τα εκκλησιαζόμενα και λειτουργημένα πρόσωπα, που μετά τη μετοχή τους στο γεγονός της Θείας Λειτουργίας και της Θ. Ευχαριστίας, την ακολουθούμενη συμμετοχή τους στον Μέγα Αγιασμό των Φώτων και τον φωτισμό-αγιασμό τους, προεκτείνουν το υπαρξιακό αυτό βίωμα στο χορό, εκφράζονται ελεύθερα και αγαπητικά μ’ αυτόν (τον κυκλικό χορό), κοιτάζονται στα πρόσωπα και παράγουν, στα προαύλια των εκκλησιών, πολιτισμό. Όχι φολκλόρ.
Οι Ενορίες έχουν τη δυνατότητα, θα έλεγα και το χρέος, (αν έχουν το κοίταγμα και την έγνοια) να εντοπίσουν μέσα στο λαό τους αυτά τα σπέρματα του καθ’ ημάς πολιτισμού (υπάρχουν και μάλιστα πολλά) που έχουν λειτουργική και ευχαριστιακή αφετηρία. Και να τα αναζωογονήσουν. Με την αποδοχή και τη συμμετοχή όλων, ακόμα και των (έτσι κι αλλιώς) λαθών τους. Όχι μόνο των αρίστων. Όπως λ.χ. στους αρραβώνες και στους γάμους. Όπου χορεύουν, τραγουδούν και χαίρονται όλοι. Κι όχι μόνο οι εκπαιδευμένοι.
Μου έκανε εντύπωση στο φετινό παραδοσιακό χορό των Φώτων στο προαύλιο του Αγίου Διονυσίου Βελβεντού η μεγάλη συμμετοχή του εκκλησιάσματος. Φορούσαν παραδοσιακές στολές γυναίκες (περισσότερες) και άνδρες (λιγότεροι). Χόρεψαν και αρκετοί νεότεροι. Οι μεγάλες γυναίκες και οι μεγάλοι άνδρες επαναλάμβαναν με ρυθμό και αντιφωνικά τους στίχους των τραγουδιών. Ο ήχος τους και η επανάληψη των στίχων βοηθούσαν στην εκμάθησή τους από τους νεότερους. Ο χορός ήταν μεγάλος, κυκλικός και καταλάμβανε όλο το προαύλιο, ο βηματισμός ρυθμικός, η φωνή μελωδική: Σήμερα τα Φώτα και φωτισμός – και χαρά μεγάλη στους ουρανούς’’.
Το ζητούμενο δεν είναι μια ατόφια επανάληψη των εθίμων του παρελθόντος, που είχαν σχέση με κοινωνίες κατά βάση γεωργικές και κτηνοτροφικές. Η αναφορά στα τέτοια παραδείγματα έχει τη σημασία της στο γεγονός της αφετηρίας και της διαρκούς ανατροφοδότησης των εθίμων, του χορού, των τραγουδιών, του πολιτισμού εν γένει από τη Θεία Λατρεία της Εκκλησίας. Αυτή ήταν η μήτρα. Η γενεσιουργός μήτρα ενός θεανθρώπινου πολιτισμού. Οι άνθρωποι άκουγαν ‘’τον χτύπο μόνο της καρδιάς – που μας βαφτίζει ανθρώπους’’ και δημιούργησαν ‘’χορούς κυκλωτικούς – κι άλλο τόσο ελεύθερους σαν ποταμούς’’ κατά την εύστοχη ποιητική σύλληψη του Διονύση Σαββόπουλου.
Η παράδοση όταν είναι ένας απόλυτος μιμητισμός και μια αντιγραφή και μόνο του παρελθόντος – και κυρίως όταν αποκόπτεται από τη γενεσιουργό της μήτρα, τότε εκπίπτει, χάνει τη ζωτική της δύναμη, γίνεται φολκλόρ και μοιάζει συχνά ‘’σαν τους τριγύρω σκηνοθέτες – που οδηγήσαν μια γενιά – στα πιο βαθιά χασμουρητά’’.
Δύο από τα τραγούδια του χορού των Φώτων:
ΦΩΤΑ
Σήμερα τα Φώτα και φωτισμός
και χαρές μεγάλες στους ουρανούς.
Σήμερα η κυρά μας η Παναγιά
σπάργανο κρατούσε κι αγιόφεγγε(ι).
Και τον άγιο Γιάννη παρακαλεί:
-Δύνεσαι άγιο Γιάννη και Πρόδρομε,
να θεοβαφτίσεις Θεόν Παιδί;
-Δύνομαι και σώζω και προθυμώ
να θεοβαφτίσω Θεόν Παιδί.
ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ
Στην Πόλη γράφουν τα χαρτιά – στη Σαλονίκ’(η) τα στέλνουν.
Εκεί παπάς δεν άλαχε – να κάτσ’(ει) να τα διαβάσει.
Μον’ λάχει ένας γραμματικός – παίρνει και τα διαβάζει.
Κι η μάνα του τον ρώτησε – κι η μάνα του, του λέει:
– Γιε μου, τι γράφουν τα χαρτιά; – κι άι, τι λαλεί το γράμμα;
– Μεγάλη ακρίβεια έχουμε – και δυστυχιά μεγάλη’’.
Ντύθηκαν με τις παραδοσιακές στολές: Αθανασία Κώστα πρεσβυτέρα, Θεοδώρα Δελνιώτη, Ολυμπία Δουλδούρα, Ανθούλα Παπαγόρα, Βασιλική Μπιάλα μαθήτρια, Γεώργιος και Μαρία Παπαγεωργίου μαθητές, Δημήτριος Στεφάνου και Γεώργιος Καρδάκος.
Διακόνησαν: Στα λάβαρα ο Θανάσης Λ. Κουτσιούκης και ο Θεοφάνης Καραγκιώζης, στις εικόνες ο Μιχαήλ Αντωνίου και ο Γεώργιος Δ. Μύρος, μαθητές.
‘’Δημοπρασία’’ Σταυρού και εικόνων: Το έθιμο της ‘’δημοπρασίας’’ γίνεται μετά τη Θ. Λειτουργία στο Νάρθηκα και ακολουθεί ο Μέγας Αγιασμός στο κιόσκι του προαυλίου. Η Σοφία Τσούτσουρη (μαθήτριά μου στο Δημοτικό Σχολείο Βελβεντού, σήμερα συμβολαιογράφος στη Σκόπελο), ‘’πήρε’’ το Σταυρό και, σύμφωνα με το έθιμο, έσυρε πρώτη το χορό.
Κέρασμα σ’ όλους (χορευτές και θεατές) πρόσφερε ο Ιερός Ναός. Ευχαριστήριο στους προσφέροντες τα εδέσματα (τυρί, αυγά, πίτες, κρέας, λουκάνικα, κέικ, κρασί, τσίπουρο) και στις γυναίκες που τα ετοίμασαν και τα πρόσφεραν με ευγένεια και με ευχές.
Ο Χριστός βαπτίστηκε για μας και ελευθέρωσε τον κόσμο: ‘’Κύριε, …. βαπτισθείς δι’ ημάς, τον κόσμον ηλευθέρωσας…’’. (Στιχηρό Προσόμοιο Εσπερινού 9ης Ιαν.). Η Θεία Λατρεία προτρέπει τους ανθρώπους να παρακαλούν Αυτόν ‘’τον εν ρείθροις του Ιορδάνου, αναπλάσαντα κόσμον, σώσαι το γένος ημών’’. (Στιχηρό Προσόμοιο Εσπερινού 10ης Ιαν.).
Ανήμερα των Θεοφανείων δεχτήκαμε τις ευχές του Σεβασμιωτάτου: ‘’Σας ευχόμεθα αρχιερατικώς και πατρικώς η χάρις και η ευλογία του Τριαδικού Θεού, του φανερωθέντος στον Ιορδάνη ποταμό κατά τη βάπτιση του Σωτήρος Χριστού μας, υπό Ιωάννου του Προδρόμου, να ευλογή τις οικογένειες και τις δραστηριότητές σας. Ο Επίσκοπος και Μητροπολίτης σας. Ο Σερβίων και Κοζάνης Παύλος’’. (Εγκύκλιος 1011/8-12-2016).
π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας
παπαδάσκαλος
9-1-2017
