Οι έφηβοι μπορεί να μην μιλούν λεκτικά για τα προβλήματά τους, ωστόσο, μιλούν με τον τρόπο τους, μέσα από τις συμπεριφορές τους και τις αντιδράσεις τους. Πιο σπάνια, οι έφηβοι θα σας πιάσουν να σας μιλήσουν ανοιχτά για το τι βιώνουν και τι νιώθουν. Ωστόσο, δείχνουν πάντοτε ότι κάτι δεν πάει πολύ καλά μέσα τους, με τον δικό τους τρόπο. Θα δείξουν ότι κάτι βιώνουν μέσα από τη συμπεριφορά τους, που εσείς ως γονείς θα πρέπει να αναγνωρίσετε και να αποκωδικοποιήσετε.
Παρακάτω σας αναφέρω μερικές βασικές συμπεριφορές & αντιδράσεις, στις οποίες θα πρέπει δώσετε έμφαση και φανερώνουν ότι ο/η έφηβος/η βιώνει κάτι δύσκολο μέσα του.
- Παρατεταμένα σωματικά συμπτώματα – χωρίς οργανική αιτία
Όταν ο/η έφηβος/η σας αναφέρει αρκετά συχνά ότι υποφέρει από σωματικά συμπτώματα, τα οποία, ωστόσο, έχετε ελέγξει ότι δεν έχουν οργανική βάση, τότε κατά μεγάλο ποσοστό σημαίνει ότι σωματοποιεί τα συναισθήματα του. Πιθανότατα, βιώνει κάτι αρκετά δύσκολο και στρεσογόνο, το οποίο δεν μπορεί ή δεν θέλει να το εκφράσει με λέξεις, επομένως αναλαμβάνει δράση το σώμα του. Μην αγνοήσετε τα επίμονα σωματικά συμπτώματα και παρατηρήστε σε ποιες περιόδους της ζωής του εμφανίζονται πιο έντονα. Αν δεν γίνει παρέμβαση μπορεί να αυξηθούν και να δημιουργήσουν επιπλέον προβλήματα.
- Ξαφνική & παρατεταμένη πτώση στη σχολική επίδοση
Η απόδοση στο σχολείο, επίσης, είναι ένας πολύ καλός δείκτης για να καταλάβουμε πως είναι ο/η έφηβος/η. Όταν υπάρχει ξαφνική πτώση και παραμένει στο χρόνο, χωρίς κάποια εμφανή αιτία τότε θα πρέπει να δώσουμε λίγη περισσότερη προσοχή. Μπορεί να κατηγορήσετε τον/ην έφηβο/η γιατί νομίζετε ότι είναι από τεμπελιά. Μην το κάνετε. Όταν η πτώση είναι ξαφνική, ενδεχομένως να κρύβει μια ψυχική κούραση. Ο/Η έφηβος/η μπορεί να βιώνει κάτι αρκετά στρεσογόνο και να μην έχει κουράγιο να ασχοληθεί με τα μαθήματα. Μην πιέσετε το παιδί σας αλλά συζητήστε μαζί του.
- Ξαφνικά & έντονα ξεσπάσματα – ευερεθιστότητα
Οι έφηβοι συχνά νευριάζουν και ξεσπούν έντονα. Αντί να τους λέτε «μην νευριάζεις», «πως κάνεις έτσι;», «όλο κλαις τώρα τελευταία, σταμάτα το επιτέλους». Πλησιάστε τους και προσπαθήστε να συζητήσετε μαζί τους και να καταλάβετε τους λόγους που κρύβονται πίσω από τον έντονο θυμό τους. Τα έντονα ξεσπάσματα δείχνουν πως ο/η έφηβος/η έχει καταπιέσει πολύ τα συναισθήματα του για κάτι που συμβαίνει (κι εσείς δεν γνωρίζετε, μπορεί ούτε και ο/η ίδιος/α να μην γνωρίζει ή συνειδητοποιεί) με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αντέχει και να ξεσπάει.
- Αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές (παραβατικές συμπεριφορές, αλκοόλ, τζόγος, ναρκωτικά, αυτοτραυματισμός)
Συχνά βλέπουμε οι έφηβοι να υιοθετούν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Αυτό δεν σημαίνει πάντοτε αυτό που έχουν λανθασμένα οι περισσότεροι στο μυαλό τους ότι δηλαδή θέλουν να δοκιμάσουν, να μας προκαλέσουν, είναι κακομαθημένα, παρασύρονται κλπ κλπ αλλά μπορεί να μας δείχνει κάτι πιο βαθύ. Οι έφηβοι μιλάνε μέσα από τις συμπεριφορές τους, και ειδικά όταν βλέπουμε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές θα πρέπει να αναρωτηθούμε τι θέλουν να μας πουν με αυτές. Ένας παραβατικός έφηβος πάντα θέλει να πει κάτι μέσα από αυτή την συμπεριφορά του. Κάτι βιώνει μέσα του και μέσα από την παραβατική του συμπεριφορά ζητά βοήθεια ώστε να ασχοληθούμε μαζί του και να μπορέσουμε να τον βοηθήσουμε να το βρει και ο ίδιος. Επίσης, συχνά βλέπουμε ότι οι έφηβοι υιοθετούν έντονες και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές για να κερδίσουν την προσοχή των γονιών τους ακόμη κι αν αυτή η προσοχή είναι αρνητική. Αρκεί να ασχοληθεί μαζί του ο γονέας. Ειδικότερα, για τον αυτοτραυματισμό, είναι σημαντικό να έχετε στο μυαλό σας ότι οι έφηβοι το κάνουν για να μπορέσουν να αποφορτιστούν από τα έντονα συναισθήματα που βιώνουν. Αναφέρουν πολύ συχνά ότι νιώθουν ανακούφιση μετέπειτα. Ποτέ μην μαλώσετε έναν έφηβο που αυτοτραυματίστηκε. Προσπαθήστε να καταλάβετε γιατί το έκανε, τι ένιωσε, τι βιώσε όταν το έκανε και τι θα μπορούσε να τον βοηθήσει ώστε να βρει πιο βοηθητικούς τρόπους να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες του.
- Απομόνωση, έντονη θλίψη, απώλεια ευχαρίστησης & ενδιαφερόντων
Εάν παρατηρήσετε ότι ο/η έφηβος/η απομονώνεται αρκετά συχνά και έχει αποσυρθεί από δραστηριότητες και ενδιαφέροντα που παλαιότερα απολάμβανε, τότε θα ήταν καλό να συζητήσετε μαζί του. Όχι επικριτικά ή έντονα αλλά με ενδιαφέρον ότι παρατηρήσατε αυτή την αλλαγή. Πολλοί έφηβοι που είναι εσωστρεφείς, όταν τους συμβαίνει κάτι έντονο στρέφονται ακόμη περισσότερο στον εαυτό τους και εμφανίζουν πιο καταθλιπτικόμορφες συμπεριφορές. Μην τις αγνοήσετε. Προτείνετε στον/ην έφηβο να λάβει βοήθεια ή τρόπους να διοχετεύει αυτά που νιώθει όπως ένα ημερολόγιο ή συζήτηση με κάποιον που εμπιστεύεται.
- Παλινδρόμηση σε προηγούμενο εξελικτικό στάδιο (νυχτερινή ενούρηση, ξαφνικές φοβίες)
Η παλινδρόμηση σε προηγούμενο εξελικτικό στάδιο όπως η νυχτερινή ενούρηση ή η εμφάνιση ξαφνικών και επίμονων φοβιών στην εφηβική ηλικία αποτελεί ένα δείγμα εσωτερικευμένου άγχους. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να μην αγνοηθεί, ειδικότερα με την νυχτερινή ενούρηση, ο/η έφηβος μπορεί να έρθει αντιμέτωπος και με άλλα ζητήματα όπως τη ντροπή, την απομόνωση, καθώς δεν θα μπορεί να πάει να μείνει σε κάποιο φίλο του ή να πάει στην κατασκήνωση και αυτό μπορεί να περιπλέξει ακόμη περισσότερο την ψυχοσύνθεση του/ης. Σε περίπτωση παλινδρόμησης, είναι εξαιρετικά ωφέλιμη η βοήθεια ενός ειδικού καθώς το στρες που μπορεί να βιώνει ο/η έφηβος μπορεί να είναι πιο βαθύ και να χρειάζεται ειδική προσέγγιση.
- Αυτοκτονικός ιδεασμός
Πολλές φορές οι έφηβοι μπορεί να ασχοληθούν με το θέμα του θανάτου. Δεν σημαίνει πάντοτε ότι έχουν αυτοκτονικό ιδεασμό. Ωστόσο, όταν η ενασχόληση με τον θάνατο συνοδεύεται και με τα παραπάνω τότε θα είναι καλό να αναζητήσετε την βοήθεια ενός ειδικού γαιτί μπορεί να βιώνει κάτι πολύ δύσκολο. Μην το αμελείσετε σε καμία περίπτωση.
Ελπίζω να βρήκατε βοηθητικό το άρθρο και να βοηθήσετε τα έφηβα παιδιά σας που μπορεί να μη βρίσκουν τις κατάλληλες λέξεις να εκφράσουν αυτό που νιώθουν αλλά το δείχνουν ελπίζοντας πως εσείς θα το αντιληφθείτε και θα κάνετε κάτι γι αυτό!
*** Αν είσαι γονιός μπες στην ομάδα μας στο Facebook με όνομα «The good parent project» και γίνε μέλος για να λαμβάνεις tips, videos και χρήσιμες συμβουλές.
Με αγάπη,
Πηνελόπη Μελίδου
MSc Ψυχολόγος Υγείας
Κέντρο Συμβουλευτικής & Ψυχολογικής Υποστήριξης παιδιών, εφήβων & ενηλίκων
Βας. Σοφίας 30, Πτολεμαίδα
2463400494
