Η σκληρή ιστορία του καπετάνιου του ΔΣΕ Γιώργου Γιαννούλη, από το Επταχώρι Καστοριάς, που εκτελέστηκε, στις 20/8/1948, με εντολή Ζαχαριάδη

Μια ημέρα σαν χθες, με τον εμφύλιο να μπαίνει στον τελευταίο του χρόνου, ο καπετάνιος του ΔΣΕ, Γιώργος Γαννούλης, εκτελέστηκε με εντολή Ζαχαριάδη επειδή θεωρήθηκε πως ευθυνόταν για την απώλεια του Γράμμου.

Η υπόθεση του καπετάνιου του ΔΣΕ Γιώργου Γιαννούλη είναι από εκείνες που «σκεπάστηκαν» μέσα στη φωτιά του εμφυλίου πολέμου. Έμεινε για πολλά χρόνια στο «σκοτάδι» γιατί «έτσι έπρεπε να γίνει».

Ο Γιαννούλης έδωσε τα πάντα, ότι είχε και δεν είχε, για να βγει νικητής ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, μέσα από τον εμφύλιο σπαραγμό. Αυτό που έλαβε ως «ευχαριστώ» ήταν τόνους λάσπης από τον Ζαχαριάδη και το διευθυντήριό του και, δυστυχώς, μια σφαίρα στην πλάτη, πριν καν προλάβει να απολογηθεί για όλα αυτά τα οποία τον κατηγορούσαν.

Στο τραγικό πρόσωπο του Γιώργου Γιαννούλη αποτυπώνονται – με τρόπο δραματικό – όλες οι παθογένειες ενός σάπιου συστήματος που «ευαγγελιζόταν» καλύτερες μέρες σε έναν λαο που είχε δοκιμαστεί με κάθε πιθανό τρόπο τα προηγούμενα χρόνια.

Από τα Δεκεμβριανά στο Γράμμο και στο Βίτσι

Ακόμα και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ένοπλες συγκρούσεις ανάμεσα σε ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) και ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος) ήταν συχνές. Μετά το τέλος του πολέμου ήταν θέμα χρόνου, οι ένοπλες αυτές συγκρούσεις να γενικευτούν και να πάρουν την μορφή ενός κανονικού εμφυλίου πολέμου.

Με την απελευθέρωση ο Γεώργιος Παπανδρέου συγκρότησε κυβέρνηση εθνικής ενότητας και έδωσε διορία μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου 1944 για τον αφοπλισμό όλων των δυνάμεων (πλην μερικών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ που διατηρήθηκαν μήπως χρειαστεί να επιχειρήσουν σε Κρήτη ή Δωδεκάνησα).

Η απόφαση αυτή του πρωθυπουργού εξαιρεί την Τρίτη Ορεινή Ταξιαρχία και τον Ιερό Λόχο. Οι έξι ΕΑΜικοι υπουργοί αποχώρησαν από την κυβέρνηση σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Κάπως έτσι η χώρα άρχισε σταθερά να οδηγείται προς τον εμφύλιο. Τα ματωμένα Δεκεμβριανά του 1944 απλά επίσπευσαν τις διαδικασίες.

Η Συμφωνία της Βάρκιζας που υπογράφηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945 ήταν καταδικασμένη να μείνει κενό γράμμα. Καμία από τις δυο πλευρές δεν την ήθελε. Καμία από τις δυο πλευρές δε θέλησε να την εφαρμόσει. Από την επόμενη κιόλας στιγμή της υπογραφής της και οι δυο πλευρές ετοιμάζονταν για την τελική αναμέτρηση.

Επίσημη έναρξη του ελληνικού εμφυλίου θεωρείται η καταδρομική επίθεση περίπου 30 ανταρτών, υπό τον καπετάν Υψηλάντη (Αλέξανδρο Ρόσιο), εναντίον του σταθμού Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Πιερίας, η οποία έγινε το βράδυ της 30ής προς 31η Μαρτίου του 1946 και είχε σαν αποτέλεσμα να σκοτωθούν 11 από τους υπερασπιστές του σταθμού. Από εκείνο το σημείο και έπειτα, κάθε ημέρα που περνούσε οι συγκρούσεις γίνονται όλο και πιο έντονες. Το χάσμα ανάμεσα στις δύο πλευρές γινόταν ακόμα πιο μεγάλο. Ακόμα πιο αιματηρό.

Το 1947 γίνεται ξεκάθαρη, πλέον, οι εμπλοκή των ΗΠΑ στην όλη ιστορία. Οι Άγγλοι έχουν αποχωρήσει οριστικά από τη χώρα και να νήματα κινούνται από την Ουάσινγκτον. Το ΚΚΕ σκληραίνει τη στάση του και στο πολεμικό μέτωπο ο ΔΣΕ πετυχαίνει τη μια επιτυχία μετά την άλλη προκαλώντας κυβερνητική κρίση. Οι Αμερικανοί αυξάνουν την πίεση και ζητούν επιτυχίες στο πεδίο. Ο ρόλος του ξένου παράγοντα (των ΗΠΑ, δηλαδή) στην εμφύλια σύρραξη ήταν ιδιαίτερα σημαντικός.

Σχεδόν καθοριστικός. Για πολλούς, άλλωστε, ο ελληνικός εμφύλιος ήταν η πρώτη πράξη του Ψυχρού Πολέμου και οι Αμερικανοί δεν είχαν καμία πρόθεση να χάσουν αυτό τον πόλεμο. Στέλνουν όπλα αλλά και αξιωματικούς που εκπαιδεύουν τον εθνικό στρατό και δίνουν στους επιτελείς του χρήσιμες συμβουλές. Η πίεση μεταφέρεται στο στρατόπεδο των ανταρτών και πλέον η πλάστιγγα αρχίζει και γέρνει προς την πλευρά του εθνικού στρατού.

Η άγρια εκτέλεση του Γιώργου Γιαννούλη

Με διαδοχικές μεγάλες επιχειρήσεις ο εθνικός στρατός κατάφερε να σημειώσει σημαντικές νίκες στο πεδίο της μάχης και να φέρει σε δύσκολη θέση τον ΔΣΕ. Τον Αύγουστο του 1948, οι αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού σχεδόν έχασαν τον έλεγχο του Γράμμου. Την τελευταία στιγμή πριν εγκλωβιστούν κατάφεραν να διαφύγουν του κλοιού που είχε σχηματισθεί γύρω τους.

Διέφυγαν και τελικά κατάφεραν να ανασυνταχθούν στο Βίτσι. Από εκεί, το Βίτσι και όσες θέσεις είχαν καταφέρει να διατηρήσουν στο Γράμμο, έδωσαν τις τελευταίες μεγάλες μάχες τους.

Στο μεταξύ, ωστόσο, μια άλλη μάχη, αυτή του παρασκηνίου, είχε φουντώσει για τα καλά. Ο Γράμμος είχε χαθεί και κάποιος έπρεπε να φταίει για αυτό. Στο μυαλό του τοτε Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ, Νίκου Ζαχαριάδη, ο «ένοχος» αυτός είχε βρεθεί. Το όνομά του ήταν Γιώργος Γιαννούλης.

Ο Γιαννούλης είχε γεννηθεί το 1915 σε ένα από τα κεφαλοχώρια του Γράμμου, το Επταχώρι της Καστοριάς. Εκεί τελείωσε το δημοτικό και μετά το γυμνάσιο γράφτηκε στη Νομική.

Ο Γιαννούλης ήταν μέλος του ΚΚΕ από το 1935. Παρά το γεγονός ότι σπούδασε νομικά, τον κέρδισε ο στρατός και μετά την αποφοίτησή του από το πανεπιστήμιο της Αθήνας, φοίτησε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών. Εκεί τον βρήκε και η κήρυξη του πολέμου τον Οκτώβριο του 1940.

Πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο ως έφεδρος υπολοχαγός. Παρά το γεγονός ότι τραυματίστηκε δεν θέλησε να επιστρέψει και παρέμεινε πιστός στο καθήκον του μέχρι και την πτώση του μετώπου.

Στην κατοχή οργάνωσε αντάρτικες ομάδες στην περιοχή του Γράμμου. Γρήγορα αναδείχθηκε σε διοικητή τάγματος του ΕΛΑΣ που δρούσε στην περιοχή.

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας διέφυγε στο Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας. Από εκεί επέστρεψε ξανά στον Γράμμο προετοιμάζοντας, με εντολή του ΚΚΕ, τις πρώτες αντάρτικές ομάδες. Το καλοκαίρι του 1946 ανέλαβε διοικητής του πρώτου Συγκροτήματος Ανταρτών Γράμμου. Στη συνέχεια τοποθετήθηκε διοικητής της 102ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ.

Στις 14 Ιουνίου 1948 ξεκίνησε η μεγάλη μάχη του Γράμμου που κράτησε σχεδόν 70 ημέρες! Περίπου 7.000 αντάρτες του ΔΣΕ βρέθηκαν αντιμέτωποι με περίπου 70.000 άνδρες του εθνικού στρατού! Η μάχη ήταν άνιση καθώς και η ανισότητα ανάμεσα στα πολεμικά μέσα ήταν εξίσου τεράστια.

Όσο προχωρούσαν οι ημέρες οι αντάρτες έχαναν έδαφος και από ένα σημείο και μετά ήταν ξεκάθαρο πως αν δεν έκαναν κάτι για να γλιτώσουν θα έπεφταν νεκροί όλοι τους (ή στην καλύτερη περίπτωση για εκείνους θα αιχμαλωτίζονταν).

Ο Γιαννούλης γνωρίζοντας άριστα και την τέχνη του πολέμου αλλά και την περιοχή του Γράμμου, αποφάσισε, στις 18 Αυγούστου 1948, με έναν ελιγμό να απεγκλωβίσει τους αντάρτες και να διαφύγει προς το Βίτσι.

Το μέλλον του Γιαννούλη είχε προδιαγραφεί. Από την ηγεσία του ΚΚΕ θεωρήθηκε ως βασικός υπεύθυνος για το σπάσιμο της γραμμής άμυνας του ΔΣΕ στο Γράμμο, γεγονός που οφειλόταν στην απώλεια ελέγχου της μονάδας του!

Με εντολή του Γιώργου Γούσια, ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ, μέλος του Πολιτικού Γραφείου και στενού συνεργάτη του Νίκου Ζαχαριάδη, ο Γιαννούλης συνελήφθη! Σύμφωνα με τα όσα του ειπώθηκαν θα μεταφερόταν στο αρχηγείο της 670ης Μονάδας του ΔΣΕ και εκεί θα είχε την ευκαιρία να απολογηθεί και να εκθέσει τις θέσεις του σχετικά με το τι έγινε στο Γράμμο.

Μια ημέρα σαν χθες, ωστόσο, στις 20 Αυγούστου 1948, στη διάρκεια της πορείας προς το αρχηγείο, ο κομματικός Τάκης Σαρρής (Θησέας) τον πυροβόλησε πισώπλατα και τον εκτέλεσε χωρίς ποτέ να του δοθεί η ευκαιρία να εξηγήσει τι είχε συμβεί στον Γράμμο!

«[…] Στις 20 του Αυγούστου 1948, δικάστηκε από το Στρατοδικείο της 670 Μονάδας σε θάνατο και εκτελέστηκε ο πρώην Αντι/ρχης Πεζικού του Δ.Σ.Ε. Γεώργιος Γιαννούλης. Ο Γιαννούλης Γεώργιος είναι ο άμεσος Υπεύθυνος για τον αιφνιδιασμό και την απώλεια του Κάμενικ, για την απώλεια του Γκόλιο, επίσης και για την απώλεια της Μπάτρας […]. Ο ΔΣΕ πολλές φορές βοήθησε το Γιαννούλη για να διορθώσει τις αδυναμίες του, αυτός όμως συνέχισε τα λάθη του και έφτασε μέχρι τις παραπάνω πράξεις που αποτελούν πραγματική προδοσία», ανέφερε η διαταγή του Νίκου Ζαχαριάδη που κοινοποιήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου!

Ο Γιαννούλης καθαιρέθηκε επειδή θεωρήθηκε προδότης (του καταλόγιζαν επαφές με τον πολιτικό Φίλιππο Δραγούμη που τότε ήταν υπουργός των Στρατιωτικών).

Το 1957 το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ έκρινε ως αβάσιμες και άδικες τις κατηγορίες σε βάρος του Γιαννούλη ενώ η επίσημη κομματική και πολιτική αποκατάσταση του ήρθε μόλις το 2018 κατά την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ!

Για την ιστορία και μόνο να αναφερθεί πως ο Σαρρής ήταν μια σκοτεινή προσωπικότητα και έμεινε γνωστός και ως «μπράβος του Ζαχαριάδη» και μάλιστα είχε προσπαθήσει να εκτελέσει και τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ, Άρη Βελουχιώτη!

«Ο Γράμμος και το Βίτσι έπεσαν» ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος τελείωσε

Ένα χρόνο μετά την άγρια εκτέλεση του Γιαννούλη η εικόνα για τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας όχι απλά δεν βελτιώθηκε αλλά είχε γίνει ακόμα χειρότερη. Οι αντάρτες είχαν χάσει κάθε πιθανότητα να κερδίσουν αυτόν τον πόλεμο.

Στην πραγματικότητα όλοι περίμεναν αυτό το ένα γεγονός που θα σήμαινε την αρχή του τέλους. Όλοι μάχονταν για την τιμή των όπλων και την επιβίωσή τους. Απλά προσπαθούσαν να μείνουν ζωντανοί και ήξεραν πως ήταν θέμα χρόνου να ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση.

Αυτή ξεκίνησε στις στις 11 Ιουλίου 1949, όταν ο Τίτο με πρόσχημα τις κατηγορίες του ΚΚΕ ότι η κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας συνεργάζεται με την ελληνική κυβέρνηση, κλείνει τα γιουγκοσλαβικά σύνορα με την Ελλάδα. Στην ουσία ο Τίτο τιμωρεί το ΚΚΕ επειδή είχε πάρει θέση υπέρ του Στάλιν στη μεταξύ τους διαμάχη. Η αντίστροφη μέτρηση για τους αντάρτες έχει ξεκινήσει.

Η ελληνική κυβέρνηση σε συνεργασία με τους Αμερικανούς ξέρουν πως αυτή είναι μια μεγάλη ευκαιρία και καταστρώνουν το σχέδιο «Πυρσός» το οποίο θα έχει τρεις διαφορετικές φάσεις. Στόχος ένας και μοναδικός: Η τελική και οριστική εκκαθάριση σε Γράμμο και Βίτσι. Με τον στρατηγό Παπάγο στην ηγεσία του στρατεύματος και με τους Αμερικανούς να στέλνουν άφθονο και κυρίως σύγχρονο πολεμικό υλικό οι αντάρτες δεν είχαν την παραμικρή ελπίδα. Απέναντι σε οκτώ μεραρχίες, 14 συντάγματα πεζικού, πυροβολικό, άρματα μάχης, μαχητικά – βομβαρδιστικά αεροσκάφη και τις βόμβες ναπάλμ ο ΔΣΕ είχε να αντιτάξει περίπου 9.000 αντάρτες στο Βίτσι και λιγότερους από 7.000 στο Γράμμο.

Όσο και να πάλεψαν για να αποκρούσουν τις δυο πρώτες φάσεις του «Πυρσού» και παρά τις μικρές επιτυχίες που σημείωσαν οι αντάρτες δεν είχαν καμία ελπίδα. Το πρωί της 25ης Αυγούστου ο εθνικός στρατός υπό τα βλέμματα του βασιλιά Παύλου και του Αμερικανού στρατηγού Τζέημς Βαν Φλητ ξεκινά την κύρια επίθεση κατά του ΔΣΕ.

Ουσιαστικά, ο εμφύλιος πόλεμος τελείωσε τη νύχτα της 29ης Αυγούστου 1949, όταν οι δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού υποχώρησαν στην Αλβανία. Η συμπύκνωσή τους στο κέντρο του μετώπου του Γράμμου και η οργάνωση της υποχώρησης είχε ξεκινήσει από το μεσημέρι της προηγούμενης ημέρας, αλλά η αποφασιστική μάχη δόθηκε στις 27 Αυγούστου, όταν ο ΔΣΕ υπερφαλαγγίστηκε από τη διάβαση «Πόρτα του Οσμάν». Οι αντάρτες, πλέον, ήξεραν πως αν δεν υποχωρούσαν στο αλβανικό έδαφος κινδύνευαν να εγκλωβιστούν, να περικυκλωθούν και να εξοντωθούν μέχρι τελευταίου.

Οι μεγάλες φωτιές που άναψαν, εκείνη τη νύχτα, τα τμήμα της ΙΧ Μεραρχίας κατά μήκος των ελληνοαλβανικών συνόρων σηματοδότησαν το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Στο ένοπλο κομμάτι του…