Γράφει Βασιλική Νοτοπούλου, διευθύντρια Γυμνασίου Ξηρολίμνης, Πανηγυρικός εκφωνηθείς στον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου Ξηρολίμνης, 25.3.2018
Η 25η Μαρτίου είναι μέρα διπλής χαράς για τον Ελληνισμό και τη Χριστιανοσύνη. Γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, το χαρμόσυνο άγγελμα του αρχάγγελου Γαβριήλ στην Παναγία ότι θα γεννήσει τον Υιό του Θεού, που θα σώσει τον κόσμο και τον άνθρωπο. Γιορτάζουμε βέβαια και τα γενέθλια του νέου ελληνικού κράτους, το οποίο ιδρύθηκε το 1830 αλλά η σύλληψή του, τρόπον τινά, συμπίπτει με τη σύλληψη του Χριστού.
Η Επανάσταση του 1821 αποτελεί το σημαντικότερο γεγονός της νεότερης ιστορίας μας, καθώς οδήγησε στη εθνική μας ανεξαρτησία και την εκκίνηση του σύγχρονου βίου του ελληνικού έθνους με την ίδρυση κράτους. Ταυτόχρονα, η Επανάσταση ήταν γεγονός παγκοσμίου σημασίας, καθώς ένας μικρός υπόδουλος λαός κατέβαλε μια ισχυρή αυτοκρατορία. Και αυτό, μέσα σε ένα αρνητικό διεθνές περιβάλλον απέναντι σε κάθε επαναστατικό κίνημα από τις δυνάμεις της Ιερής Συμμαχίας, η οποία είχε συγκροτηθεί το 1815 στο συνέδριο της Βιέννης. Οι Έλληνες πίστεψαν στις δυνάμεις τους, και χωρίς να αναμένουν βοήθεια από πουθενά, πολέμησαν για την Ελευθερία.
Πως φτάσαμε ως την κήρυξη της Επανάστασης του 1821; Το 1453 οι Τούρκοι κυρίεψαν την πιο σπουδαία, την πιο λαμπερή πόλη όλων των εποχών: Την Κωνσταντινούπολη. Όμως από πολύ νωρίτερα, από τον 11ο αιώνα οι Οθωμανοί Τούρκοι προέλαυναν από τα βάθη της Ανατολής, και κυρίευσαν μεγάλα κομμάτια της ελληνικής γης στη Μικρά Ασία. Η πτώση της ελληνικής τότε πρωτεύουσας σήμανε σε όλο τον κόσμο τη διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ή Νέας Ρώμης, που από τον 10ο αιώνα και εξής θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί Ελληνική Μεσαιωνική Αυτοκρατορία. Παρόλα αυτά αρκετές περιοχές συνέχισαν να μάχονται ακόμα και μετά την πτώση της Βασιλεύουσας. Τελευταία περιοχή η Κρήτη, έστω και υπό την κατοχή των Λατίνων, άντεξε για ακόμη 200 χρόνια, ως το 1669.
Τα 400 χρόνια σκλαβιάς που ακολούθησαν ως το 1821 ήταν χρόνια καταπίεσης, διώξεων και αυθαιρεσίας από τους Οθωμανούς κατακτητές. Η καταπίεση οδηγούσε τα πιο δυναμικά στοιχεία της ελληνικής κοινωνίας είτε στη μετανάστευση (ώστε να αναπτυχθεί ο Ελληνισμός, που βοήθησε τα μέγιστα στην υπόθεση της Ελευθερίας), είτε (αρχικά) στην καταφυγή στα βουνά καθώς οι κάτοικοι δεν άντεχαν να ζουν κάτω από την οθωμανική κυριαρχία. Εκεί, στον ορεινό χώρο σχηματίζονται ένοπλα σώματα, που μάχονται την οθωμανική εξουσία. Αυτοί θα ονομαστούν απαξιωτικά Κλέφτες. Οι Κλέφτες όμως, όπως αναφέρει ο Μακρυγιάννης, θα αποτελέσουν τη μαγιά της λευτεριάς. Σε αυτά τα 400 χρόνια σημειώθηκαν πολλές εξεγέρσεις από τους Έλληνες να αποτινάξουν την οθωμανική κυριαρχία, οι οποίες μπορεί να απέτυχαν, κράτησαν όμως άσβεστη τη φλόγα για την ελευθερία.
Ο Ελληνισμός κατόρθωσε να επιβιώσει μετά την τουρκική κατάκτηση και να διατηρήσει τη συνοχή του, κυρίως λόγω των προνομίων της αυτοδιοίκησης και τον εθναρχικό ρόλο του Πατριαρχείου, καθώς και των μακρών γενικά ιστορικών καταβολών του. Οι υπόδουλοι Έλληνες αναπτύχθηκαν βαθμηδόν, ιδίως από τα μέσα του 17ου και ιδιαίτερα κατά τον 18ο αιώνα. Η πρόοδος ήταν οικονομική αλλά και μορφωτική. Πολλοί απέκτησαν περιουσίες, μόρφωση και πολιτική δύναμη, τόσο στον τόπο τους όσο και σε άλλες χώρες. Έλληνες έμποροι, ιδιαίτερα Δυτικομακεδόνες, κατέκλυσαν την Αυστροουγγαρία, ενώ πολλοί νέοι σπούδασαν στην Ιταλία και στις Γερμανικές Χώρες και την Αυστρία. Στις νέες γενιές αναδείχθηκαν σπουδαίοι Έλληνες έμποροι, γιατροί, λόγιοι αλλά και στρατιωτικοί, που πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και στον ελληνικό χώρο.
Η ανάπτυξη της ναυτιλίας, του εμπορίου και της βιοτεχνίας δημιούργησε μία οικονομικά ισχυρή τάξη στο εσωτερικό και στις παροικίες του εξωτερικού. Εκεί, τον 18ο αιώνα οι Έλληνες επηρεάστηκαν από τις ιδέες του Διαφωτισμού και ήρθαν σε επαφή με τις επιστήμες και τις νέες φιλελεύθερες ιδέες. Έτσι, ο νεοελληνικός Διαφωτισμός, η ίδρυση ανώτερων σχολείων, το τύπωμα επιστημονικών, φιλολογικών, ιστορικών, παιδαγωγικών και θρησκευτικών εκδόσεων, αλλά πρωτίστως η καλλιέργεια εθνικού και πνευματικού φρονήματος από την Εκκλησία, οδήγησε βαθμιαία στην αφύπνιση του Γένους και την εθνική Παλιγγενεσία, χωρίς να λείπουν εντάσεις και διαμάχες σχετικά με τη διαμόρφωση του νεοελληνικού έθνους. Ο φωτισμός του Γένους προσέδωσε στον λαό αυτοπεποίθηση, ενώ μέσω του νεοελληνικού Διαφωτισμού συνδέθηκε με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο αλλά και τη σύγχρονη ευρωπαϊκή σκέψη. Έτσι, μέσω της παιδείας, δυνάμωνε η αγωνιστική διάθεση για απελευθέρωση, καθώς, η γνώση και παιδεία απελευθερώνουν από δεισιδαιμονίες και προωθούν το φιλελεύθερο πνεύμα.
Σημαντικός προάγγελος της Επανάσταση υπήρξε ο Ρήγας Βελεστινλής, ο οποίος με τη θυσία του έριξε τον σπόρο της ελευθερίας. Σημειωτέον, στη Βιέννη μεταξύ των συνεργατών του ήταν Έλληνες έμποροι ή σπουδαστές από τη Δυτική Μακεδονία, όπως οι τυπογράφοι αδελφοί Πούλιου από τη Σιάτιστα, ο νεαρός τότε φοιτητής της ιατρικής και μετέπειτα ιατροφιλόσοφος Γεώργιος Σακελλάριος από την Κοζάνη, ο Κωνσταντίνος Καρακάσης από τη Σιάτιστα, οι αδελφοί Εμμανουήλ από την Καστοριά, ο Θεόδωρος Τουρούντζιας από την Σιάτιστα. Την οργάνωση βέβαια της Επανάστασης ανέλαβε στη συνέχεια η «Φιλική Εταιρεία», η οποία ήταν άκρως επιτυχημένη από πλευράς οργάνωσης.
Η Ελληνική Επανάσταση ξέσπασε τον Φεβρουάριο του 1821, όταν ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διέβη τον Προύθο και πέρασε στο Ιάσιο της Μολδαβίας, ακολουθούμενος βέβαια και από τον Κοζανίτη υπασπιστή του Γ. Λασσάνη. Παράλληλα, στις 9 Μαρτίου έγινε υπό τον μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανό σύσκεψη οπλαρχηγών στην Αγία Λαύρα, η οποία όρισε ως ημέρα επίσημης κήρυξης της Επανάστασης την 25η Μαρτίου. Η Επανάσταση ξέσπασε όμως λίγες ημέρες νωρίτερα σε διάφορα μέρη της Πελοποννήσου. Στις 21 Μαρτίου οι Επαναστάτες απελευθέρωσαν τα Καλάβρυτα, ενώ πολιόρκησαν την Πάτρα. Στις 22 Μαρτίου του 1821 η Καλαμάτα είναι η πρώτη μεγάλη ελληνική πόλη που απελευθερώνεται.
Στις 25 Μαρτίου ο Γερμανός, μαζί με τους οπλαρχηγούς της περιοχής, κήρυξε και επίσημα την Επανάσταση και επέδωσε στους ξένους διπλωμάτες των Πατρών τη διακήρυξη.
Αμέσως διαδόθηκε σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο. ¨Όσον αφορά την περιοχή της Μακεδονίας, η Επανάσταση δεν μπόρεσε να ευδοκιμήσει, λόγω των ισχυρών οθωμανικών στρατευμάτων στην περιοχή, αλλά και λόγω της μεγάλης πεδιάδας της Μακεδονίας. Πολλοί Μακεδόνες όμως συμμετείχαν στην Επανάσταση, όπως ο Νικόλαος Κασομούλης, ο οποίος συμμετείχε στην πολιορκία και την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου και διέσωσε μάλιστα στα περίφημα Απομνημονεύματά του (Ενθυμήματα στρατιωτικά) την εποποιία του Αγώνα για την Ανεξαρτησία.
Ανάμεσα στους πολλούς αγωνιστές ξεχωρίζουν: ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Νικηταράς, ο Κανάρης, ο Παπαφλέσσας, ο Μιαούλης, οι Μαυρομιχαλαίοι., αλλά και η περίφημη Μπουμπουλίνα και η Μαντώ Μαυρογένους. Μετά από πολλές μάχες τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα και με τη βοήθεια των ξένων συμμάχων μας τελικά, το 1830, οι Έλληνες κατάφεραν να ιδρύσουν αυτό που είχαν ως στόχο και όνειρο: κράτος ελεύθερο και ελληνικό!
Από την πλευρά της ευρωπαϊκής διάστασης, η Επανάσταση αποτέλεσε πλήγμα στην πολιτική της αντίδρασης και απολυταρχίας και προώθησε το φιλελεύθερο πνεύμα. Στα Βαλκάνια αποτέλεσε το προηγούμενο για την ίδρυση ανεξαρτήτων βαλκανικών κρατών. Το ελληνικό κράτος, που ιδρύθηκε με την Επανάσταση, ήταν εδαφικά πολύ περιορισμένο, οικονομικά και στρατιωτικά ανίσχυρο και είχε να αντιμετωπίσει μεγάλα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα. Στάθηκε όμως η απαρχή για τη βαθμιαία ολοκλήρωση των εθνικών πόθων. Έπειτα, μέσα στον πολύχρονο αιματηρό Αγώνα, ο Νέος Ελληνισμός, που διαμορφώθηκε στα πέτρινα χρόνια της Τουρκοκρατίας, βρήκε και τη γεωγραφική έκφραση με τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους. Οι θυσίες και τα κατορθώματα των αγωνιστών του 1821, που οι μορφές τους πήραν σχεδόν μυθικές διαστάσεις στη συνείδηση του λαού, δημιούργησαν μία νεοελληνική ηρωική παράδοση, που επηρέασε από κάθε άποψη τις νεότερες γενιές των Ελλήνων.
Χρέος όλων μας σήμερα, αφενός η τιμή στους ήρωές μας, αλλά και η διατήρηση της ιστορικής μας μνήμης. Τέλος, μιμούμενοι το παράδειγμα των Αγωνιστών του ’21, καθένας από τη θέση μου, ας μεριμνούμε για την εθνική ασφάλεια και ανεξαρτησία, αλλά και να δρούμε καθημερινά μέσα στην κοινωνία με γνώμονα το κοινό συμφέρον και το συλλογικό πνεύμα.
Αξιόλογο το άρθρο, συγχαρητήρια!
Μην λησμονείτε όμως ποτέ, ειδικά εσείς οι Μακεδόνες εκπαιδευτικοί, να κάνετε ειδική αναφορά στους σπουδαίους οπλαρχηγούς Εμμανουήλ Παππά και τους γιούς του, Γεωργάκη Ολύμπιο, Ιωάννη Φαρμάκη, Αγγελή Γάτσο, Τσάμη Καρατάσο κ.α. για να καταλάβουν οι μαθητές σας ότι την Επανάσταση δεν την έκανε μόνο ο Κολοκοτρώνης και διάφοροι άλλοι Πελοποννήσιοι.
Η Επανάσταση πέτυχε στο Μωριά και γιατί στη Μακεδονία και σε άλλα σημεία της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπήρχε μεγάλος ξεσηκωμός που κρατούσε στρατεύματα εκεί.
Από αυτούς τους επαναστάτες να αρχίζετε τα άρθρα σας.
Συγχαρητήρια και πάλι!